8.5 Profil ryzyka

Do głównych typów ryzyka, na które narażona jest Grupa PZU należą: aktuarialne, rynkowe (w szczególności ryzyko stopy procentowej), kredytowe (w szczególności związane z portfelem kredytowym banku), koncentracji, operacyjne i braku zgodności.

Do głównych rodzajów ryzyka związanych z działalnością bankową należą następujące ryzyka: kredytowe, operacyjne i rynkowe (obejmujące ryzyka stopy procentowej, walutowe oraz cen towarów).

8.5.1 Ryzyko aktuarialne (ubezpieczenia majątkowe i osobowe oraz ubezpieczenia na życie)

Ryzyko aktuarialne to możliwość poniesienia straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań, jakie mogą wynikać z zawartych umów ubezpieczenia i umów gwarancji ubezpieczeniowych, w związku z niewłaściwymi założeniami dotyczącymi wyceny składek i tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.

Ryzyko aktuarialne obejmuje:

 

Ubezpieczenia majątkowe

Ubezpieczenia na życie

Ryzyko długowieczności - możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian w poziomie współczynnika umieralności, tendencji współczynnika umieralności lub jego zmienności, w przypadku gdy spadek współczynnika umieralności prowadzi do zwiększenia wartości zobowiązań ubezpieczeniowych.

X

X

Ryzyko związane z wysokością ponoszonych kosztów – możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian w poziomie wydatków ponoszonych na obsługę umów ubezpieczenia lub umów reasekuracji, tendencji tych wydatków lub ich zmienności.

X

X

Ryzyko związane z rezygnacjami z umów - ryzyko straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian w poziomie współczynników rezygnacji z umów, zamykania, odnawiania i wykupów polis lub zmienności tych współczynników.

X

X

Ryzyko katastroficzne - możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze znacznej niepewności założeń dotyczących wyceny i tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, związanych z ekstremalnymi lub wyjątkowymi zdarzeniami.

X

X

Ryzyko składki - możliwość nieodpowiedniego oszacowania stawek taryfowych i możliwości odchyleń przypisu składek od oczekiwanego poziomu, wynikające ze zmienności w zakresie występowania, częstości i skali ubezpieczanych zdarzeń.

X

ND

Ryzyko rezerw - możliwość nieodpowiedniego oszacowania poziomu rezerw techniczno –ubezpieczeniowych, jak również możliwości fluktuacji faktycznych szkód wokół ich średniej statystycznej ze względu na stochastyczną naturę przyszłych wypłat odszkodowań.

X

ND

Ryzyko rewizji wysokości rent - możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian w poziomie współczynników korygujących stosowanych do rent, tendencji tych współczynników lub ich zmienności, w związku ze zmianami otoczenia prawnego lub stanu zdrowia ubezpieczonej osoby.

X

ND

Ryzyko śmiertelności - możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian poziomu, współczynnika umieralności, tendencji współczynnika umieralności lub jego zmienności, w przypadku gdy wzrost współczynnika umieralności prowadzi do zwiększenia wartości zobowiązań ubezpieczeniowych.

ND

X

Ryzyko zachorowalności (niezdolności do pracy) - możliwość straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych, wynikające ze zmian w poziomie współczynników niezdolności do pracy, chorobowości i zachorowalności, tendencji tych współczynników lub ich zmienności.

ND

X

Grupa PZU zarządza ryzykiem aktuarialnym między innymi poprzez:

  • kalkulację i monitorowanie adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych;
  • strategię taryfową oraz monitorowanie obecnych szacunków i ocenę adekwatności składki;
  • underwriting;
  • reasekurację.

Kalkulacja i monitoring adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

Grupa PZU zarządza ryzykiem adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych poprzez stosowanie odpowiedniej metodyki ich obliczania i kontrolę procesów związanych z ustalaniem rezerw. Polityka tworzenia rezerw opiera się na:

  • ostrożnościowym podejściu do określania wielkości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych;
  • zasadzie ciągłości, polegającej na niezmienności metodyki tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych o ile tylko nie wystąpią istotne okoliczności uzasadniające dokonanie zmian.

W przypadku ubezpieczeń majątkowych i osobowych poziom rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oceniany jest raz w miesiącu i w określonych okolicznościach (dokonanie wypłaty, pozyskanie nowych informacji od likwidatorów lub prawników) aktualizuje się ich wysokość. Do analizy rezerw techniczno-ubezpieczeniowych wykorzystuje się zestawienia ich rozwoju oraz wypłat w kolejnych latach. Wynikiem tej analizy jest ocena dokładności stosowanych metod aktuarialnych.

W przypadku ubezpieczeń na życie głównymi źródłami danych przy szacowaniu oczekiwanej częstości występowania świadczeń są statystki publiczne (tablice trwania życia) publikowane przez wyspecjalizowane jednostki statystyczne oraz analizy danych historycznych z portfeli ubezpieczeniowych. Okresowych analiz statystycznych częstości występowania świadczeń dokonuje się na poziomie grup produktów, poszczególnych portfeli ubezpieczeniowych oraz odpowiednio zdefiniowanych homogenicznych grup ryzyka. Przeprowadzane analizy dają możliwość określenia względnych częstości występowania zdarzeń w stosunku do statystyk publicznych. Stosowanie odpowiednich metod statystycznych pozwala na

określenie istotności wyznaczanych statystyk. W miarę potrzeb, stosowane są odpowiednie narzuty bezpieczeństwa przy tworzeniu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i wycenie ryzyka.

W Grupie PZU oszacowanie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych przeprowadza się pod nadzorem głównych aktuariuszy.

Strategia taryfowa oraz monitoring obecnych szacunków i ocena adekwatności składki

Celem polityki taryfowej jest zagwarantowanie adekwatnego poziomu składki (tj. wystarczającego na pokrycie obecnych i przyszłych zobowiązań, wynikających z zawartych polis oraz wydatków). Równolegle z opracowywaniem taryfy składek wykonuje się symulacje dotyczące prognozowanego wyniku ubezpieczeń w kolejnych latach. Ponadto regularnie analizuje się adekwatność składek oraz rentowności portfeli dla poszczególnych ubezpieczeń na podstawie m.in. oceny wyniku technicznego produktu za dany okres sprawozdawczy. Częstość analiz zależy od materialności produktu i możliwej fluktuacji wyniku. W przypadku niekorzystnego przebiegu ubezpieczenia podejmuje się działania dla przywrócenia określonego poziomu rentowności, polegające na dostosowaniu taryfy składek lub na zmianie profilu ubezpieczanego ryzyka poprzez modyfikację ogólnych warunków ubezpieczenia.

Underwriting

W przypadku klientów korporacyjnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw (SME, ang. small and medium enterprises) proces underwritingu funkcjonuje niezależnie od sprzedaży. Proces sprzedaży ubezpieczeń dla klientów korporacyjnych jest poprzedzony analizą i oceną ryzyka realizowaną przez dedykowane do tego celu zespoły. Z kolei proces underwritingu obejmuje system akceptacji ryzyka w zależności od przyznanych zakresów kompetencyjnych i limitów.

Reasekuracja

Program reasekuracyjny Grupy PZU w ubezpieczeniach majątkowych i pozostałych osobowych pełni funkcję zabezpieczającą jego podstawową działalność, ograniczając ryzyko wystąpienia zjawisk o charakterze katastroficznym, mogących w negatywny sposób wpłynąć na pozycję finansową Grupy PZU. Zadanie to jest realizowane poprzez umowy obligatoryjne wraz z uzupełniającą je reasekuracją fakultatywną.

Grupa PZU ogranicza swoje ryzyko m.in. poprzez:

  • nieproporcjonalną umowę nadwyżki szkód chroniącą portfele przed szkodami o charakterze katastroficznym (np. powódź, huragan);
  • nieproporcjonalne umowy nadwyżki szkód chroniące między innymi portfele ubezpieczeń majątkowych, technicznych, morskich, transportowych i lotniczych, OC (w tym OC z ubezpieczeń komunikacyjnych) przed skutkami dużych pojedynczych szkód;
  • proporcjonalną umowę chroniącą portfel ubezpieczeń finansowych.

Optymalizacja programu reasekuracyjnego w zakresie ochrony przed szkodami o charakterze katastroficznym bazuje na wynikach wewnętrznych analiz oraz wykorzystuje modele firm zewnętrznych.

8.5.1.1 Stopień narażenia na ryzyko aktuarialne - ubezpieczenia majątkowe i osobowe

Podstawowe wskaźniki kosztów w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych 1 stycznia – 31 grudnia 2016 1 stycznia – 31 grudnia 2015
Wskaźnik wydatków 28,70% 29,96%
Wskaźnik szkodowości na udziale własnym 65,66% 63,82%
Wskaźnik zatrzymania składki przez reasekuratora 3,53% 3,54%
Wskaźnik mieszany 94,36% 93,78%

Wskaźnik wydatków to stosunek sumy kosztów akwizycji, kosztów administracyjnych oraz prowizji reasekuracyjnych i udziału w zyskach reasekuratorów do składek zarobionych netto.

Wskaźnik szkodowości na udziale własnym to stosunek odszkodowań oraz zmiany stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych netto do składek zarobionych netto.

Wskaźnik zatrzymania składki przez reasekuratora to procentowy udział reasekuratora w składkach ubezpieczeniowych przypisanych brutto.

Wskaźnik mieszany to stosunek sumy kosztów akwizycji, kosztów administracyjnych, prowizji reasekuracyjnych i udziału w zyskach reasekuratorów, odszkodowań oraz zmiany stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych netto do składek zarobionych netto.

Poniższe tabele prezentują rozwój rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz wypłaty w kolejnych okresach sprawozdawczych.

Rozwój szkód w ubezpieczeniach bezpośrednich majątkowych i osobowych brutto (wg okresu sprawozdawczego)

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Rezerwa na koniec okresu sprawozdawczego

7 898

8 293

8 699

9 381

9 870

10 989

11 783

13 312

13 163

13 181

Rezerwa oraz łączne wypłaty odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego):

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- wyliczone 1 rok później

7 698

8 382

8 561

9 681

10 298

11 286

12 241

13 032

12 908

 

- wyliczone 2 lata później

7 833

8 410

8 856

10 192

10 753

11 958

12 180

12 719

 

 

- wyliczone 3 lata później

7 852

8 758

9 346

10 719

11 590

11 973

12 080

 

 

 

- wyliczone 4 lata później

8 141

9 215

9 874

11 574

11 738

11 910

 

 

 

 

- wyliczone 5 lat później

8 600

9 724

10 712

11 735

11 702

 

 

 

 

 

- wyliczone 6 lat później

9 077

10 558

10 875

11 795

 

 

 

 

 

 

- wyliczone 7 lat później

9 842

10 747

10 971

 

 

 

 

 

 

 

- wyliczone 8 lat później

10 028

10 907

 

 

 

 

 

 

 

 

- wyliczone 9 lat później

10 303

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Suma rezerwy oraz łącznych wypłat odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego)

10 303

10 907

10 971

11 795

11 702

11 910

12 080

12 719

12 908

 

Łączne wypłaty odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego)

5 554

5 777

5 460

5 824

5 173

4 786

4 198

3 728

2 532

 

Rezerwa wykazana w sprawozdaniu z sytuacji finansowej

4 749

5 130

5 511

5 971

6 529

7 124

7 882

8 991

10 376

 

Różnica pomiędzy rezerwą na koniec pierwszego roku a rezerwą oszacowaną na koniec okresu sprawozdawczego (ang. run-off result)

(2 405)

(2 614)

(2 272)

(2 414)

(1 832)

(921)

(297)

593

255

 

Powyższa różnica jako procent rezerwy na koniec pierwszego roku

-30%

-32%

-26%

-26%

-19%

-8%

-3%

4%

2%

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rozwój szkód w ubezpieczeniach bezpośrednich majątkowych i osobowych na udziale własnym (wg okresu sprawozdawczego)

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Rezerwa na koniec okresu sprawozdawczego

6 916

7 433

7 973

8 639

9 305

10 413

11 453

12 814

12 653

12 559

Rezerwa oraz łączne wypłaty odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego):

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- wyliczone 1 rok później

6 791

7 568

7 844

8 838

9 731

10 722

11 787

12 525

12 355

 

- wyliczone 2 lata później

6 969

7 598

8 092

9 345

10 185

11 282

11 704

12 071

 

 

- wyliczone 3 lata później

6 991

7 910

8 558

9 873

10 947

11 278

11 599

 

 

 

- wyliczone 4 lata później

7 246

8 344

9 106

10 672

11 071

11 215

 

 

 

 

- wyliczone 5 lat później

7 683

8 875

9 892

10 818

11 047

 

 

 

 

 

- wyliczone 6 lat później

8 189

9 657

10 037

10 884

 

 

 

 

 

 

- wyliczone 7 lat później

8 904

9 827

10 145

 

 

 

 

 

 

 

- wyliczone 8 lat później

9 070

10 000

 

 

 

 

 

 

 

 

- wyliczone 9 lat później

9 336

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Suma rezerwy oraz łącznych wypłat odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego)

9 336

10 000

10 145

10 884

11 047

11 215

11 599

12 071

12 355

 

Łączne wypłaty odszkodowań (od zakończenia pierwszego okresu sprawozdawczego do końca bieżącego okresu sprawozdawczego z pominięciem wypłat dokonanych przed końcem pierwszego okresu sprawozdawczego)

4 759

5 027

4 793

5 091

4 722

4 376

4 053

3 604

2 468

 

Rezerwa wykazana w sprawozdaniu z sytuacji finansowej

4 577

4 973

5 352

5 793

6 325

6 839

7 546

8 467

9 887

 

Różnica pomiędzy rezerwą na koniec pierwszego roku a rezerwą oszacowaną na koniec okresu sprawozdawczego (ang. run-off result)

(2 420)

(2 567)

(2 172)

(2 245)

(1 742)

(802)

(146)

743

298

 

Powyższa różnica jako procent rezerwy na koniec pierwszego roku

-35%

-35%

-27%

-26%

-19%

-8%

-1%

6%

2%

 

Główną część portfela Grupy PZU stanowią ubezpieczenia komunikacyjne – autocasco oraz OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Oba rodzaje ubezpieczeń zawierane są na ogół na rok, w trakcie którego szkoda musi zaistnieć, aby została wypłacona. W przypadku ubezpieczenia autocasco czas na zgłoszenie szkody jest krótki i nie jest źródłem niepewności. Inaczej jest w przypadku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, gdzie czas na zgłoszenie szkody może wynosić aż 30 lat. Wysokość szkód majątkowych jest w szczególności wrażliwa na ilość zgłaszanych roszczeń sądowych oraz zapadające w poszczególnych sprawach wyroki sądowe. W przypadku umów ubezpieczeń OC pojawiają się nowe typy szkód oraz dodatkowe roszczenia ujawniane ze znacznym opóźnieniem, co istotnie komplikuje proces szacowania rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.

Koncentracja ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych

Ze względu na uwarunkowania klimatyczne regionu, w którym działalność prowadzi Grupa PZU, ryzyko koncentracji może wystąpić w przypadku szkód o charakterze katastroficznym, jak np. powodzie czy huragany. W związku z tym poniżej zaprezentowano narażenie Grupy PZU na szkody o tym charakterze w podziale na poszczególne województwa (dla działalności na terenie Polski) oraz kraje (dla działalności zagranicznej).

Koncentracja ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych – narażenie na szkody powodziowe i huraganowe na 31 grudnia 2016 

Suma ubezpieczenia

Razem

 

0-0,2

0,2 - 0,5

0,5 -2

2 - 10

10 - 50

pow. 50

 

 

mln zł

mln zł

mln zł

mln zł

mln zł

mln zł

 

dolnośląskie

Suma ubezpieczenia

1,1%

1,6%

1,2%

1,9%

1,2%

2,1%

9,1%

 

Liczba polis

5,6%

1,2%

0,3%

0,1%

0,0%

0,0%

7,2%

kujawsko - pomorskie

Suma ubezpieczenia

0,7%

0,9%

0,6%

0,4%

0,5%

1,2%

4,3%

 

Liczba polis

3,7%

0,7%

0,2%

0,0%

0,0%

0,0%

4,6%

lubelskie

Suma ubezpieczenia

0,8%

0,7%

0,3%

0,2%

0,2%

1,2%

3,4%

 

Liczba polis

3,5%

0,6%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

4,2%

lubuskie

Suma ubezpieczenia

0,3%

0,3%

0,3%

0,4%

0,3%

0,3%

1,9%

 

Liczba polis

1,5%

0,3%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

1,9%

łódzkie

Suma ubezpieczenia

0,7%

1,2%

0,7%

0,3%

0,4%

2,9%

6,2%

 

Liczba polis

3,9%

0,9%

0,2%

0,0%

0,0%

0,0%

5,0%

małopolskie

Suma ubezpieczenia

0,9%

1,9%

0,8%

0,5%

0,5%

1,4%

6,0%

 

Liczba polis

4,4%

1,4%

0,3%

0,0%

0,0%

0,0%

6,1%

mazowieckie

Suma ubezpieczenia

1,9%

4,0%

2,6%

1,1%

1,5%

8,6%

19,7%

 

Liczba polis

10,1%

2,8%

0,8%

0,1%

0,0%

0,0%

13,8%

opolskie

Suma ubezpieczenia

0,3%

0,6%

0,4%

0,3%

0,3%

0,7%

2,6%

 

Liczba polis

1,7%

0,4%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

2,2%

podkarpackie

Suma ubezpieczenia

0,8%

1,0%

0,3%

0,3%

0,3%

0,4%

3,1%

 

Liczba polis

3,3%

0,8%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

4,2%

podlaskie

Suma ubezpieczenia

0,4%

0,5%

0,4%

0,2%

0,2%

0,1%

1,8%

 

Liczba polis

1,8%

0,4%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

2,3%

pomorskie

Suma ubezpieczenia

0,7%

1,2%

0,9%

0,6%

0,9%

1,9%

6,2%

 

Liczba polis

3,9%

0,9%

0,3%

0,0%

0,0%

0,0%

5,1%

śląskie

Suma ubezpieczenia

1,1%

1,7%

0,9%

0,5%

0,5%

1,5%

6,2%

 

Liczba polis

5,7%

1,3%

0,3%

0,0%

0,0%

0,0%

7,3%

świętokrzyskie

Suma ubezpieczenia

0,4%

0,5%

0,1%

0,1%

0,1%

0,1%

1,3%

 

Liczba polis

1,5%

0,4%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

1,9%

warmińsko-mazurskie

Suma ubezpieczenia

0,4%

0,5%

0,4%

0,3%

0,2%

0,6%

2,4%

 

Liczba polis

2,0%

0,4%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

2,5%

wielkopolskie

Suma ubezpieczenia

1,1%

1,9%

1,4%

0,8%

0,6%

1,5%

7,3%

 

Liczba polis

6,0%

1,4%

0,4%

0,0%

0,0%

0,0%

7,8%

zachodniopomorskie

Suma ubezpieczenia

0,3%

0,4%

0,4%

0,5%

0,6%

1,7%

3,9%

 

Liczba polis

2,1%

0,3%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

2,5%

Litwa i Estonia

Suma ubezpieczenia

0,7%

1,6%

2,9%

1,5%

1,3%

2,0%

10,0%

 

Liczba polis

1,8%

14,0%

3,5%

0,5%

0,1%

0,0%

19,9%

Łotwa

Suma ubezpieczenia

0,2%

0,8%

0,9%

0,6%

0,7%

1,4%

4,6%

 

Liczba polis

0,5%

0,6%

0,2%

0,0%

0,0%

0,0%

1,3%

Ukraina

Suma ubezpieczenia

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

 

Liczba polis

0,2%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,2%

Razem

Suma ubezpieczenia

12,8%

21,3%

15,5%

10,5%

10,3%

29,6%

100,0%

 

Liczba polis

63,2%

28,8%

7,2%

0,7%

0,1%

0,0%

100,0%

Koncentracja ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych – narażenie na szkody powodziowe i huraganowe na 31 grudnia 2015 

Suma ubezpieczenia

Razem

 

0-0,2

0,2 - 0,5

0,5 -2

2 - 10

10 - 50

pow. 50

 

 

mln zł

mln zł

mln zł

mln zł

mln zł

mln zł

 

dolnośląskie

Suma ubezpieczenia

1,1%

1,6%

1,2%

1,9%

1,3%

1,6%

8,7%

 

Liczba polis

5,6%

1,1%

0,3%

0,1%

0,0%

0,0%

7,1%

kujawsko - pomorskie

Suma ubezpieczenia

0,7%

0,9%

0,5%

0,5%

0,6%

0,8%

4,0%

 

Liczba polis

3,8%

0,6%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

4,5%

lubelskie

Suma ubezpieczenia

0,9%

0,7%

0,2%

0,2%

0,3%

0,8%

3,1%

 

Liczba polis

3,7%

0,5%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

4,3%

lubuskie

Suma ubezpieczenia

0,3%

0,4%

0,2%

0,4%

0,3%

0,3%

1,9%

 

Liczba polis

1,5%

0,3%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

1,9%

łódzkie

Suma ubezpieczenia

0,8%

1,3%

0,7%

0,3%

0,5%

1,7%

5,3%

 

Liczba polis

4,1%

0,9%

0,2%

0,0%

0,0%

0,0%

5,2%

małopolskie

Suma ubezpieczenia

1,0%

1,9%

0,8%

0,5%

0,7%

1,4%

6,3%

 

Liczba polis

4,5%

1,4%

0,2%

0,0%

0,0%

0,0%

6,1%

mazowieckie

Suma ubezpieczenia

2,0%

3,9%

2,6%

1,1%

1,6%

8,3%

19,5%

 

Liczba polis

10,3%

2,7%

0,7%

0,1%

0,0%

0,0%

13,8%

opolskie

Suma ubezpieczenia

0,4%

0,6%

0,4%

0,4%

0,5%

0,7%

3,0%

 

Liczba polis

1,7%

0,4%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

2,2%

podkarpackie

Suma ubezpieczenia

0,9%

1,0%

0,3%

0,3%

0,4%

0,6%

3,5%

 

Liczba polis

3,8%

0,7%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

4,6%

podlaskie

Suma ubezpieczenia

0,4%

0,6%

0,3%

0,2%

0,2%

0,1%

1,8%

 

Liczba polis

1,9%

0,4%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

2,4%

pomorskie

Suma ubezpieczenia

0,7%

1,2%

0,9%

0,7%

1,1%

2,0%

6,6%

 

Liczba polis

3,9%

0,9%

0,2%

0,0%

0,0%

0,0%

5,0%

śląskie

Suma ubezpieczenia

1,1%

1,7%

0,9%

0,6%

0,8%

1,8%

6,9%

 

Liczba polis

5,8%

1,2%

0,3%

0,0%

0,0%

0,0%

7,3%

świętokrzyskie

Suma ubezpieczenia

0,4%

0,4%

0,1%

0,1%

0,1%

0,1%

1,2%

 

Liczba polis

1,6%

0,3%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

1,9%

warmińsko-mazurskie

Suma ubezpieczenia

0,4%

0,5%

0,4%

0,4%

0,4%

0,7%

2,8%

 

Liczba polis

2,0%

0,4%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

2,5%

wielkopolskie

Suma ubezpieczenia

1,2%

2,0%

1,4%

0,9%

0,8%

1,7%

8,0%

 

Liczba polis

6,1%

1,4%

0,4%

0,0%

0,0%

0,0%

7,9%

zachodniopomorskie

Suma ubezpieczenia

0,4%

0,5%

0,4%

0,6%

0,8%

1,3%

4,0%

 

Liczba polis

2,1%

0,3%

0,1%

0,0%

0,0%

0,0%

2,5%

Litwa i Estonia

Suma ubezpieczenia

0,7%

1,4%

2,7%

1,5%

1,3%

1,7%

9,3%

 

Liczba polis

1,7%

13,7%

3,2%

0,5%

0,1%

0,0%

19,2%

Łotwa

Suma ubezpieczenia

0,3%

0,8%

0,9%

0,5%

0,6%

1,0%

4,1%

 

Liczba polis

0,6%

0,6%

0,2%

0,0%

0,0%

0,0%

1,4%

Ukraina

Suma ubezpieczenia

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

 

Liczba polis

0,2%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,2%

Razem

Suma ubezpieczenia

13,7%

21,4%

14,9%

11,1%

12,3%

26,6%

100,0%

 

Liczba polis

64,9%

27,8%

6,5%

0,7%

0,1%

0,0%

100,0%

Koncentracja ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych – ubezpieczenia OC inne niż komunikacyjne

Koncentrację ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych z tytułu ubezpieczeń OC innych niż komunikacyjne, mierzoną wysokością składki przypisanej brutto, przedstawiono według sum gwarancyjnych i rodzajów ochrony ubezpieczeniowej.

Składka przypisana brutto w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych – ubezpieczenia OC na 31 grudnia 2016

Suma ubezpieczenia

Razem

 

0-0,2

mln zł

0,2-0,5

mln zł

0,5-1

mln zł

1-2

mln zł

pow.

2 mln zł

 

OC ogólne, w życiu prywatnym oraz inne pozostałe

20,0%

3,3%

2,3%

2,8%

15,1%

43,5%

OC personelu medycznego oraz ZOZ

0,6%

1,1%

1,1%

6,0%

21,1%

29,9%

OC podmiotów z tytułu wykonywanej działalności gospodarczej poza medyczną i rolniczą (usługi prawne, doradcze i inne)

8,6%

4,1%

2,0%

2,4%

4,6%

21,7%

OC rolników oraz dotyczące ich majątku ruchomego

0,0%

0,0%

0,0%

4,8%

0,0%

4,8%

OC za produkt

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,1%

0,1%

Razem

29,2%

8,5%

5,4%

16,0%

40,9%

100,0%

Składka przypisana brutto w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych – ubezpieczenia OC na 31 grudnia 2015

Suma ubezpieczenia

Razem

 

0-0,2

mln zł

0,2-0,5

mln zł

0,5-1

mln zł

1-2

mln zł

pow.

2 mln zł

 

OC ogólne, w życiu prywatnym oraz inne pozostałe

18,4%

3,4%

2,3%

2,9%

12,7%

39,7%

OC personelu medycznego oraz ZOZ

0,5%

1,2%

1,1%

6,0%

26,3%

35,1%

OC podmiotów z tytułu wykonywanej działalności gospodarczej poza medyczną i rolniczą (usługi prawne, doradcze i inne)

8,0%

3,6%

1,7%

2,1%

4,4%

19,8%

OC rolników oraz dotyczące ich majątku ruchomego

0,0%

0,0%

0,0%

5,3%

0,0%

5,3%

OC za produkt

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

0,1%

0,1%

Razem

26,9%

8,2%

5,1%

16,3%

43,5%

100,0%

Skapitalizowana wartość rent

Poniższe wyniki nie uwzględniają wpływu zmian wyceny lokat uwzględnianych przy wyliczaniu wartości rezerwy.

Wpływ zmiany założeń dla rezerwy na skapitalizowaną wartość rent brutto w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych na wynik finansowy netto i kapitały własne

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

Stopa techniczna – podwyższenie o 0,5 p.p.

414

427

Stopa techniczna – obniżenie o 1,0 p.p.

(1 071)

(1 104)

Śmiertelność 110% obecnie założonej

128

132

Śmiertelność 90% obecnie założonej

(143)

(147)

Zmiana założeń dla rezerwy na skapitalizowaną wartość rent na udziale własnym w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych na wynik finansowy netto i kapitały własne

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

Stopa techniczna – podwyższenie o 0,5 p.p.

398

412

Stopa techniczna – obniżenie o 1,0 p.p.

(1 030)

(1 064)

Śmiertelność 110% obecnie założonej

124

127

Śmiertelność 90% obecnie założonej

(138)

(142)

8.5.1.2 Stopień narażenia na ryzyko ubezpieczeniowe - ubezpieczenia na życie

Grupa PZU nie zaprezentowała informacji dotyczących rozwoju szkód w ubezpieczeniach na życie, ze względu na fakt, że niepewność kwot i okresu wypłaty odszkodowań zwykle ustępuje w ciągu jednego roku.

Koncentracja ryzyka związana jest z koncentracją umów lub sum ubezpieczenia. W przypadku tradycyjnych ubezpieczeń indywidualnych, gdzie ryzyko koncentracji związane jest z możliwością wystąpienia zdarzenia ubezpieczeniowego lub z potencjalną wysokością wypłat z tytułu pojedynczego zdarzenia, ryzyko ocenia się w sposób indywidualny. Ocena obejmuje zarówno ryzyko medyczne, jak też – w uzasadnionych przypadkach – finansowe. Dzięki temu dokonywana jest selekcja ryzyk (ocena osoby przystępującej do umowy ubezpieczenia) oraz określenie maksymalnego poziomu akceptowalnego ryzyka.

W ubezpieczeniach grupowych wystąpienie ryzyka koncentracji jest ograniczone poprzez wielkość portfela umów. Pozwala to zmniejszyć poziom zaburzeń wynikających z losowości przebiegów ubezpieczeń. Ponadto istotnym czynnikiem zmniejszającym ryzyko związane z koncentracją jest forma umowy zbiorowej, w ramach której wszyscy członkowie grupy mają tę samą sumę ubezpieczenia oraz zakres gwarantowanej ochrony. Tym samym zjawisko koncentracji niektórych ryzyk w ramach portfela umów nie występuje.

W przypadku umów ubezpieczeń grupowych, gdzie dopuszcza się możliwość kształtowania zakresu ochrony ubezpieczeniowej na poziomie poszczególnych umów grupowych, stosowana jest uproszczona ocena ryzyka. Prowadzi się ją na podstawie informacji o branży zawodowej danego zakładu pracy przy założeniu odpowiednich limitów uczestnictwa osób ubezpieczonych w stosunku do osób zatrudnionych w zakładzie pracy. Stosowane w tych przypadkach składki ubezpieczeniowe i odpowiednie narzuty wynikają z prowadzonych analiz statystycznych częstości występowania świadczeń na poziomie zdefiniowanych homogenicznych grup ryzyka, z uwzględnieniem względnych częstości występowania zdarzeń w stosunku do statystyk publicznych.

Należy również zaznaczyć, że dla większości umów wielkość świadczenia jest ściśle zdefiniowana w umowie ubezpieczenia. W porównaniu do typowych umów ubezpieczeń majątkowych i osobowych zmniejsza się ryzyko koncentracji polegające na stosunkowo rzadkim występowaniu pojedynczych zdarzeń o znacznej wysokości wypłat.

Ubezpieczenia rentowe w ubezpieczeniach na życie

Zmiana założeń dla ubezpieczeń rentowych

w ubezpieczeniach na życie

Wpływ zmiany założeń na wynik finansowy netto

Wpływ zmiany założeń na kapitały własne

 

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

Stopa techniczna - obniżenie o 1,0 p.p.

(29)

(32)

(29)

(32)

Śmiertelność 90% obecnie założonej

(11)

(12)

(11)

(12)

Ubezpieczenia na życie z DPF z wyłączeniem ubezpieczeń rentowych

Zmiana założeń dla rezerw dotyczących umów ubezpieczeń na życie z DPF z wyłączeniem ubezpieczeń rentowych

Wpływ zmiany założeń na wynik finansowy netto

Wpływ zmiany założeń na kapitały własne

 

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

Stopa techniczna - obniżenie o 1,0 p.p.

(2 112)

(2 157)

(2 112)

(2 157)

Śmiertelność 110% obecnie założonej

(891)

(902)

(891)

(902)

110% zachorowalności i wypadkowości

(153)

(179)

(153)

(179)

Wpływ rezygnacji klientów w ubezpieczeniach na życie

W wyliczeniach rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach na życie nie uwzględnia się ryzyka rezygnacji ubezpieczonych. Poniżej zaprezentowano wpływ hipotetycznej rezygnacji 10% wszystkich klientów w ubezpieczeniach na życie.

Pozycja sprawozdania finansowego

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

Zmiana stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

2 098

2 117

Odszkodowania i świadczenia wypłacone

(791)

(803)

Zmiana stanu odroczonych kosztów akwizycji

(7)

(7)

Wynik finansowy brutto

1 299

1 306

Wynik finansowy netto

1 052

1 058

Kapitały własne

1 052

1 058

8.5.2 Ryzyko rynkowe

Ryzyko rynkowe to ryzyko straty lub niekorzystnej zmiany sytuacji finansowej wynikające bezpośrednio lub pośrednio z wahań poziomu i wahań zmienności rynkowych cen aktywów, spreadu kredytowego, wartości zobowiązań i instrumentów finansowych.

Ryzyko rynkowe w Grupie PZU obejmuje:

  • ryzyko cen akcji – możliwość poniesienia straty na skutek zmiany wartości aktywów, zobowiązań i instrumentów finansowych w wyniku zmian rynkowych cen akcji lub wahań zmienności rynkowych cen akcji;
  • ryzyko cen udziałów i akcji nienotowanych – możliwość poniesienia straty na skutek zmian wycen akcji nienotowanych i udziałów;
  • ryzyko cen nieruchomości – możliwość poniesienia straty na skutek zmian wartości aktywów, zobowiązań i instrumentów finansowych w wyniku zmian rynkowych cen nieruchomości lub wahań zmienności rynkowych cen nieruchomości;
  • ryzyko cen towarów – możliwość poniesienia straty na skutek zmiany wartości aktywów, zobowiązań i instrumentów finansowych w wyniku zmian rynkowych cen towarów lub wahań zmienności rynkowych cen towarów;
  • ryzyko inflacji – możliwość poniesienia straty związana z poziomem realizowanej inflacji, w szczególności inflacji cen towarów i usług, a także oczekiwań dotyczących przyszłego poziomu inflacji, mających wpływ na wycenę aktywów i zobowiązań;
  • ryzyko płynności – ryzyko niemożności zrealizowania lokat i innych aktywów bez wpływu na ich rynkowe ceny w celu uregulowania swoich zobowiązań finansowych w momencie, gdy stają się one wymagalne;
  • ryzyko stopy procentowej – możliwość poniesienia straty na skutek zmiany wartości instrumentów finansowych lub aktywów oraz zmiany wartości bieżącej prognozowanych przepływów ze zobowiązań w wyniku zmian w strukturze terminowej rynkowych stóp procentowych lub wahań zmienności rynkowych stóp procentowych wolnych od ryzyka;
  • ryzyko bazowe – możliwość poniesienia straty na skutek zmiany wartości instrumentów finansowych lub aktywów oraz zmiany wartości bieżącej prognozowanych przepływów ze zobowiązań, w wyniku zmian w strukturze terminowej spreadów rynkowych stóp procentowych względem stóp wolnych od ryzyka lub wahań zmienności tych spreadów – z wyłączeniem spreadów kredytowych;
  • ryzyko walutowe – możliwość poniesienia straty na skutek zmian wartości aktywów, zobowiązań i instrumentów finansowych w wyniku zmian kursów wymiany walut lub wahań zmienności kursów wymiany walut;
  • ryzyko spreadu kredytowego – możliwość poniesienia straty z tytułu zmiany wartości aktywów, zobowiązań i instrumentów finansowych spowodowanych zmianą poziomu spreadów kredytowych w odniesieniu do struktury terminowej stóp procentowych dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub wahania ich zmienności;
  • ryzyko koncentracji – możliwość poniesienia straty wynikającej z braku dywersyfikacji portfela aktywów lub z dużej ekspozycji na ryzyko niewykonania zobowiązania przez pojedynczego emitenta papierów wartościowych lub grupę powiązanych emitentów.

Ryzyko koncentracji aktywów oraz ryzyko spreadu kredytowego jest traktowane jako integralna część ryzyka rynkowego przy pomiarze ryzyka na potrzeby profilu ryzyka, tolerancji na ryzyko i raportowaniu wskaźników ryzyka rynkowego. Jednak proces zarządzania tymi ryzykami ma odmienną specyfikę niż proces zarządzania pozostałymi podkategoriami ryzyka rynkowego i został opisany w punkcie 8.5.3 wraz z procesem zarządzania ryzykiem niewypłacalności kontrahenta.

Ryzyko rynkowe w Grupie PZU pochodzi z trzech głównych źródeł:

  • działalności związanej z dopasowaniem aktywów do zobowiązań (portfel ALM);
  • działalności związanej z aktywną alokacją, tj. wyznaczaniem optymalnej średnioterminowej struktury aktywów (portfele AA);
  • działalności bankowej w Alior Banku – w jej efekcie Grupa PZU istotnie zwiększyła narażenie na ryzyko stopy procentowej oraz ryzyko kredytowe.

Działalność inwestycyjną w spółkach Grupy PZU reguluje szereg dokumentów zatwierdzonych przez Rady Nadzorcze, Zarządy i dedykowane Komitety.

Jednostki ds. ryzyka współuczestniczą w identyfikacji ryzyk, dokonują ich pomiaru oraz monitorują i raportują o tych ryzykach. Ryzyko rynkowe mierzy się na podstawie metody wartości zagrożonej (VaR, ang. Value at Risk). Całkowitą wartość ryzyka rynkowego wyznacza się poprzez agregację wielkości poszczególnych ryzyk na podstawie zdefiniowanej macierzy korelacji. W celu efektywnego zarządzania ryzykiem rynkowym ustala się limity w postaci kwoty kapitału alokowanego na dane ryzyko rynkowe, jak również limity na poszczególne czynniki ryzyka rynkowego.

W Alior Banku ekspozycja na ryzyko rynkowe i płynności jest ograniczana przez system limitów, okresowo aktualizowanych, wprowadzanych uchwałą rady nadzorczej lub zarządu, obejmujących wszystkie miary ryzyka. W Alior Banku funkcjonują trzy rodzaje limitów, różniące się zakresem oraz sposobem funkcjonowania – limity podstawowe, uzupełniające, limity stress-test. Zarządzanie ryzykiem rynkowym skupia się na potencjalnych zmianach wyniku ekonomicznego.

Ekspozycja na ryzyko rynkowe

Wartość bilansowa na 31 grudnia 2016

Nota

Aktywa na ryzyko Grupy

Aktywa na ryzyko klienta

Razem

Aktywa finansowe i środki pieniężne narażone na ryzyko stopy procentowej

 

99 125

1 463

100 588

Dłużne papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu

34.1, 34.2,34.3, 34.4

35 688

1 140

36 828

Dłużne papiery wartościowe o zmiennym oprocentowaniu

34.1, 34.2,34.3, 34.4

8 078

105

8 183

Należności od klientów z tytułu kredytów

34.4

45 029

-

45 029

Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych

34.4

2 068

217

2 285

Pożyczki

34.4

1 708

-

1 708

Środki pieniężne

36

2 972

1

2 973

Transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży

34.4

2 880

-

2 880

Instrumenty pochodne

34.3

702

-

702

Aktywa finansowe narażone na inne ryzyko cenowe

 

3 912

3 773

7 685

Instrumenty kapitałowe

34.2, 34.3

3 661

3 773

7 434

Instrumenty pochodne

34.3

251

-

251

Razem 

 

103 037

5 236

108 273

Wartość bilansowa na 31 grudnia 2015

Nota

Aktywa na ryzyko Grupy

Aktywa na ryzyko klienta

Razem

Aktywa finansowe i środki pieniężne narażone na ryzyko stopy procentowej

 

82 761

1 625

84 386

Dłużne papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu

34.1, 34.2,34.3, 34.4

30 962

1 430

32 392

Dłużne papiery wartościowe o zmiennym oprocentowaniu

34.1, 34.2,34.3, 34.4

7 963

104

8 067

Należności od klientów z tytułu kredytów

34.4

30 254

-

30 254

Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych

34.4

5 188

91

5 279

Pożyczki

34.4

1 929

-

1 929

Środki pieniężne

36

2 440

-

2 440

Transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży

34.4

3 133

-

3 133

Instrumenty pochodne

 

892

-

892

Aktywa finansowe narażone na inne ryzyko cenowe

 

3 742

3 541

7 283

Instrumenty kapitałowe

34.2, 34.3

3 520

3 541

7 061

Instrumenty pochodne

34.3

222

-

222

Razem 

 

86 503

5 166

91 669

W tabeli poniżej zaprezentowano aktywa finansowe na ryzyko klienta wg klasyfikacji do portfeli, w których zostały ujęte:

Aktywa finansowe na ryzyko klienta

31 grudnia 2016 

31 grudnia 2015 

Aktywa zakwalifikowane jako wyceniane w wartości godziwej w momencie pierwszego rozpoznania

61

-

Instrumenty kapitałowe

56

-

Notowane na rynku regulowanym

53

-

Nienotowane na rynku regulowanym

3

-

Instrumenty dłużne – rządowe – zagraniczne – oprocentowanie stałe

5

-

Aktywa przeznaczone do obrotu

4 957

5 075

Instrumenty kapitałowe

3 717

3 541

Notowane na rynku regulowanym

398

519

Nienotowane na rynku regulowanym

3 319

3 022

Instrumenty dłużne

1 240

1 534

Rządowe

1 167

1 460

Krajowe

1 167

1 460

Oprocentowanie stałe

1 135

1 430

Oprocentowanie zmienne

32

30

Pozostałe - Nienotowane na rynku regulowanym – Oprocentowanie zmienne

73

74

Pożyczki

217

91

Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych

217

91

Środki pieniężne

1

-

Aktywa finansowe na ryzyko klienta, razem

5 236

5 166

W ramach swojej działalności lokacyjnej Grupa PZU wykorzystuje pochodne instrumenty finansowe jako narzędzia zarządzania ryzykiem inwestycyjnym. Większość instrumentów służy do zmniejszenia ekspozycji na poszczególne typy ryzyka.

W tabelach przedstawiono zaangażowanie Grupy PZU w instrumenty pochodne na 31 grudnia 2016 roku oraz 31 grudnia 2015 roku.

Instrumenty pochodne związane ze stopą procentową

Kwota bazowa wg terminów wymagalności

na 31 grudnia 2016

Aktywa na 31 grudnia 2016

Zobowią-zania na 31 grudnia 2016

 

Do 3 mies.

Powyżej 3 mies. do 1 roku

Powyżej 1 roku do 5 lat

Powyżej 5 lat

Razem

 

 

Instrumenty wykazywane jako zabezpieczenie przepływów pieniężnych – instrumenty nienotowane, w tym:

1 100

2 225

3 394

250

6 969

72

6

- transakcje SWAP

1 100

2 225

3 394

250

6 969

72

6

Instrumenty wykazywane jako przeznaczone do obrotu, w tym:

5 561

22 338

125 079

9 561

162 539

630

633

Instrumenty notowane na rynku regulowanym, w tym:

1 355

-

361

-

1 716

7

19

- kontrakty terminowe

1 355

-

361

-

1 716

7

19

Instrumenty nienotowane (OTC), w tym:

4 206

22 338

124 718

9 561

160 823

623

614

- transakcje SWAP

3 475

21 277

123 136

9 452

157 340

597

586

- opcje call (zakup)

-

43

539

-

582

4

-

- opcje put (sprzedaż)

132

933

1 007

109

2 181

-

6

- pozostałe

599

85

36

-

720

22

22

Instrumenty pochodne związane ze stopą procentową, razem

6 661

24 563

128 473

9 811

169 508

702

639

Instrumenty pochodne związane ze stopą procentową

Kwota bazowa wg terminów wymagalności

na 31 grudnia 2015

Aktywa na 31 grudnia 2015

Zobowią-zania na 31 grudnia 2015

 

Do 3 mies.

Powyżej 3 mies. do 1 roku

Powyżej 1 roku do 5 lat

Powyżej 5 lat

Razem

 

 

Instrumenty wykazywane jako zabezpieczenie przepływów pieniężnych – instrumenty nienotowane, w tym

100

6 060

4 635

-

10 795

140

-

- transakcje SWAP

100

6 060

4 635

-

10 795

140

-

Instrumenty wykazywane jako przeznaczone do obrotu, w tym:

4 540

9 151

41 304

8 480

63 475

751

846

Instrumenty notowane na rynku regulowanym, w tym:

413

1 236

412

-

2 061

-

20

- kontrakty terminowe

413

1 236

412

-

2 061

-

20

Instrumenty nienotowane (OTC), w tym:

4 127

7 915

40 892

8 480

61 414

751

826

- kontrakty terminowe

2 449

162

7

-

2 618

22

20

- transakcje SWAP

1 300

6 873

40 067

8 360

56 600

725

802

- opcje call (zakup)

189

440

409

60

1 098

4

-

- opcje put (sprzedaż)

189

440

409

60

1 098

-

4

Instrumenty pochodne związane ze stopą procentową, razem

4 640

15 211

45 939

8 480

74 270

891

846

Instrumenty pochodne związane z kursami walut

Kwota bazowa wg terminów wymagalności

na 31 grudnia 2016

Aktywa na 31 grudnia 2016

Zobowią-zania na 31 grudnia 2016

 

Do 3 mies.

Powyżej 3 mies. do 1 roku

Powyżej 1 roku do 5 lat

Powyżej 5 lat

Razem

 

 

Instrumenty notowane na rynku regulowanym, w tym:

-

-

361

-

361

3

-

- kontrakty terminowe

-

-

361

-

361

3

-

Instrumenty nienotowane (OTC), w tym:

11 428

3 091

1 300

76

15 895

199

125

- kontakty terminowe

1 863

980

311

-

3 154

62

25

- transakcje SWAP

8 608

1 006

867

76

10 557

115

77

- opcje call (zakup)

490

547

61

-

1 098

22

-

- opcje put (sprzedaż)

467

558

61

-

1 086

-

23

Instrumenty pochodne związane z kursami walut, razem

11 428

3 091

1 661

76

16 256

202

125

Instrumenty pochodne związane z kursami walut

Kwota bazowa wg terminów wymagalności

na 31 grudnia 2015

Aktywa na 31 grudnia 2015

Zobowią-zania na 31 grudnia 2015

 

Do 3 mies.

Powyżej 3 mies. do 1 roku

Powyżej 1 roku do 5 lat

Powyżej 5 lat

Razem

 

 

Instrumenty nienotowane (OTC), w tym:

6 661

2 620

1 654

68

11 003

170

63

- kontakty terminowe

1 449

573

295

-

2 317

55

8

- transakcje SWAP

4 892

1 623

1 235

68

7 818

106

46

- opcje call (zakup)

160

212

62

-

434

9

-

- opcje put (sprzedaż)

160

212

62

-

434

-

9

Instrumenty pochodne związane z kursami walut, razem

6 661

2 620

1 654

68

11 003

170

63

Instrumenty pochodne związane z cenami papierów wartościowych

Kwota bazowa wg terminów wymagalności

na 31 grudnia 2016

Aktywa na 31 grudnia 2016

Zobowią-zania na 31 grudnia 2016

 

Do 3 mies.

Powyżej 3 mies. do 1 roku

Powyżej 1 roku do 5 lat

Powyżej 5 lat

Razem

 

 

Instrumenty notowane na rynku regulowanym, w tym:

26

-

-

-

26

-

-

- opcje put (sprzedaż)

26

-

-

-

26

-

-

Instrumenty nienotowane (OTC), w tym:

695

609

3 712

-

5 016

49

23

- opcje call (zakup)

351

370

2 083

-

2 804

48

1

- opcje put (sprzedaż)

344

239

1 629

-

2 212

1

22

Instrumenty pochodne związane z cenami papierów wartościowych, razem

721

609

3 712

-

5 042

49

23

Instrumenty pochodne związane z cenami papierów wartościowych

Kwota bazowa wg terminów wymagalności

na 31 grudnia 2015

Aktywa na 31 grudnia 2015

Zobowią-zania na 31 grudnia 2015

 

Do 3 mies.

Powyżej 3 mies. do 1 roku

Powyżej 1 roku do 5 lat

Powyżej 5 lat

Razem

 

 

Instrumenty notowane na rynku regulowanym, w tym:

1

29

-

-

30

-

-

- kontrakty terminowe

1

-

-

-

1

-

-

- opcje put (sprzedaż)

-

29

-

-

29

-

-

Instrumenty nienotowane (OTC), w tym:

120

736

384

3 178

4 418

52

31

- opcje call (zakup)

120

385

384

1 589

2 478

52

-

- opcje put (sprzedaż)

-

351

-

1 589

1 940

-

31

Instrumenty pochodne związane z cenami papierów wartościowych, razem

121

765

384

3 178

4 448

52

31

Koncentracja ryzyka

 

31 grudnia 2016

31 grudnia 2016 (% wartości aktywów finansowych)

31 grudnia 2015

31 grudnia 2015 (% wartości aktywów finansowych)

Zaangażowanie w skarbowe papiery wartościowe wyemitowane i gwarantowane przez Skarb Państwa Rzeczpospolitej Polskiej oraz w transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży na tych papierach

38 315

36,4%

32 997

37,0%

Zaangażowanie Grupy PZU w akcje notowane na GPW

3 340

3,2%

4 896

5,5%

Zaangażowanie w aktywa związane z jednym bankiem (PKO Bank Polski SA - depozyty bankowe i depozyty zabezpieczające, środki pieniężne na rachunkach bankowych, dłużne papiery wartościowe i akcje tego banku)

1 287

1,2%

2 231

2,5%

Ogólne zaangażowanie aktywa bankowe - depozyty bankowe i depozyty zabezpieczające, środki pieniężne, dłużne papiery wartościowe wyemitowane przez banki, akcje banków oraz transakcje w instrumenty pochodne z nimi zawarte

10 814

10,3%

14 432

16,2%

Zaangażowanie w aktywa finansowe denominowane w polskim złotym

92 815

88,1%

79 907

89,6%

Zaangażowanie w dłużne papiery emitowane przez rządy inne niż RP

Stan na 31 grudnia 2016 roku

Kraj

Waluta

Cena nabycia

Wycena bilansowa

Wycena w wartości godziwej

Odpis z tytułu utraty wartości

Argentyna

USD

70

80

80

-

Brazylia

USD

69

79

79

-

Bułgaria

EUR

235

259

261

-

Chorwacja

EUR/USD

53

57

58

-

Cypr

EUR

24

25

25

-

Czechy

CZK

337

345

345

-

Hiszpania

EUR

40

39

39

-

Indonezja

EUR/USD

40

44

44

-

Litwa

EUR/USD

459

485

491

-

Łotwa

EUR/USD

91

110

110

-

Meksyk

EUR/USD

33

33

33

-

Portugalia

EUR

58

60

60

-

RPA

EUR/ZAR

68

73

73

-

Rumunia

EUR/USD/RON

397

422

423

-

Słowacja

EUR

164

162

162

-

Słowenia

EUR

132

138

138

-

Sri Lanka

USD

42

45

45

-

Stany Zjednoczone

USD

148

149

149

-

Turcja

EUR/USD/TRY

324

345

345

-

Ukraina

EUR/USD/UAH

69 1)

68 1)

68 1)

-

Węgry

EUR/USD/HUF

399

423

424

-

pozostałe

EUR/USD/GBP

43

44

44

-

Razem

 

3 295

3 485

3 496

-

1) W przypadku części obligacji co pół roku następuje spłata nominału obligacji w stałej kwocie 100 UAH (tj. 10% wartości nominalnej obligacji). Cena nabycia pokazuje rzeczywistą cenę, zapłaconą przez spółkę i nie uwzględnia dokonywanych spłat nominału.

Stan na 31 grudnia 2015 roku

Kraj

Waluta

Cena nabycia

Wycena bilansowa

Wycena w wartości godziwej

Odpis z tytułu utraty wartości

Bułgaria

EUR

40

41

41

-

Chorwacja

EUR/USD

23

25

25

-

Czechy

CZK

106

106

106

-

Hiszpania

EUR

79

76

76

-

Irlandia

EUR

14

14

15

-

Islandia

USD

7

10

10

-

Litwa

EUR/USD

516

549

550

-

Łotwa

EUR/USD

106

120

119

-

Niemcy

EUR

850

841

841

-

Portugalia

EUR

80

78

78

-

Rumunia

EUR/USD/RON

212

229

229

-

Sri Lanka

USD

25

23

23

-

Turcja

USD

99

103

103

-

Ukraina

USD/UAH

31 1)

27 1)

27 1)

-

Węgry

EUR/USD/HUF

289

296

296

-

Stany Zjednoczone

USD

160

156

156

-

pozostałe

EUR/USD

71

72

72

-

Razem

 

2 708

2 766

2 767

-

1) W przypadku części obligacji co pół roku następuje spłata nominału obligacji w stałej kwocie 100 UAH (tj. 10% wartości nominalnej obligacji). Cena nabycia pokazuje rzeczywistą cenę, zapłaconą przez spółkę i nie uwzględnia dokonywanych spłat nominału.

Zaangażowanie w dłużne papiery emitowane przez korporacje oraz jednostki samorządu terytorialnego

Stan na 31 grudnia 2016 roku

Emitent

Cena nabycia

Wycena bilansowa

Wycena w wartości godziwej

Odpis z tytułu utraty wartości

Spółki Indeksu WIG - Banki

1 299

1 320

1 327

-

Spółki indeksu WIG - Paliwa

995

1 007

1 009

-

Spółki Indeksu WIG - Chemia

9

9

9

-

Spółki Indeksu WIG - Energia

315

316

316

-

Banki krajowe nienotowane

20

20

21

-

Banki zagraniczne

74

78

81

1

Samorządy krajowe

96

102

105

-

Spółki Indeksu WIG - Surowce

293

254

250

61

Narodowy Bank Polski

2 600

2 600

2 600

-

Pozostałe

425

385

385

17

Razem

6 126

6 091

6 103

79

Stan na 31 grudnia 2015 roku

Emitent

Cena nabycia

Wycena bilansowa

Wycena w wartości godziwej

Odpis z tytułu utraty wartości

Spółki Indeksu WIG - Banki

1 844

1 861

1 891

 

Spółki indeksu WIG - Paliwa

1 004

1 009

1 019

 

Spółki Indeksu WIG - Chemia

6

6

6

-

Spółki Indeksu WIG - Energia

315

316

313

-

Banki krajowe nienotowane

20

20

22

-

Banki hipoteczne

42

43

43

-

Banki zagraniczne

76

78

81

1

Samorządy krajowe

96

110

116

-

Spółki Indeksu WIG - Surowce

246

202

202

43

Pozostałe - objęte odpisami

453

430

429

12

Razem

4 102

4 075

4 122

56

8.5.2.1 Ryzyko stopy procentowej

W tabeli poniżej zaprezentowano test wrażliwości portfela aktywów finansowych Grupy PZU (z wyjątkiem aktywów finansowych z działalności bankowej), w odniesieniu do aktywów finansowych, dla których ryzyko ponosi Grupa PZU.

Zmiana wartości portfela

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

 

Wpływ na wynik finansowy netto

Wpływ na kapitał z aktualizacji wyceny

Wpływ na wynik finansowy netto

Wpływ na kapitał z aktualizacji wyceny

spadek rynkowych stóp proc. o 100 pb.

334

36

601

149

wzrost rynkowych stóp proc. o 100 pb.

(316)

(34)

(548)

(142)

Powyższe testy wrażliwości nie zawierają wpływu zmian stóp procentowych dla prezentowanych w zobowiązaniach rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, kontraktów inwestycyjnych, ani aktywów i zobowiązań Alior Banku. Analizę wpływu zmiany stopy technicznej na wycenę umów ubezpieczeniowych zaprezentowano w punkcie 8.5.1.

Ryzyko stopy procentowej związane z otwartymi pozycjami Alior Banku wiąże się przede wszystkim z:

  • ryzykiem niedopasowania terminów przeszacowania;
  • ryzykiem bazowym, czyli wpływem nierównomiernej zmiany indeksów referencyjnych o zbliżonym terminie przeszacowania na wynik finansowy;
  • modelowaniem rachunków o nieokreślonym terminie zapadalności/wymagalności oraz wysokości oprocentowania ustalanego np. dla depozytów bieżących;
  • wpływem pozycji pozaodsetkowych (np. kapitał, majątek trwały).

Jedną z metod szacowania ekspozycji na ryzyko stopy procentowej jest wyznaczanie wielkości BPV, która określa szacowaną zmianę wyceny danej transakcji/pozycji w wyniku przesunięcia krzywej dochodowości równolegle o 1 p.b. W poniższych tabelach zaprezentowano oszacowanie BPV dla Alior Banku.

Stan na 31 grudnia 2016 roku (dane w tys. zł)

Waluta

Do 6 miesięcy

6 miesięcy – 1 rok

1 rok- 3 lata

3 - 5 lat

5 - 10 lat

Razem

PLN

(19)

305

605

111

(433)

569

EUR

(16)

-

(28)

(44)

(35)

(123)

USD

13

11

(13)

-

(1)

10

CHF

(1)

-

(2)

-

-

(3)

GBP

-

3

-

-

-

3

Inne

(2)

(5)

3

-

-

(4)

Razem

(25)

314

565

67

(469)

452

Stan na 31 grudnia 2015 roku (dane w tys. zł)

Waluta

Do 6 miesięcy

6 miesięcy – 1 rok

1 rok- 3 lata

3 - 5 lat

5 - 10 lat

Razem

PLN

(192)

17

370

(140)

30

85

EUR

(19)

(16)

(20)

(14)

(6)

(75)

USD

6

11

(6)

(7)

-

4

CHF

-

-

(1)

-

-

(1)

GBP

1

2

-

-

-

3

Inne

(1)

(2)

-

-

-

(3)

Razem

(205)

12

343

(161)

24

13

Do celów zarządzania ryzykiem stopy procentowej Alior Bank wyróżnia działalność handlową, obejmującą papiery wartościowe i instrumenty pochodne, zawarte w celach handlowych oraz działalność bankową, obejmującą pozostałe papiery wartościowe, emisje własne, pożyczki, depozyty, kredyty oraz transakcje pochodne służące zabezpieczeniu ryzyka księgi bankowej. W celu szacowania poziomu ryzyka stopy procentowej Alior Bank stosuje model wartości zagrożonej (VaR). Mierzony tą metodą kapitał ekonomiczny na pokrycie ryzyka stopy procentowej na koniec lat 2016 i 2015 prezentuje poniższa tabela (99% VaR o horyzoncie 10 dni).

Księga

za okres styczeń - grudzień 2016

za okres styczeń - grudzień 2015

 

Minimalny

Średni

Maksymalny

Minimalny

Średni

Maksymalny

Księga bankowa

3

11

33

2

7

13

Księga handlowa

1

1

5

1

2

2

Razem

4

12

38

3

9

15

Alior Bank przeprowadza analizę scenariuszy obejmującą m. in. wpływ zmian stóp procentowych na przyszły wynik odsetkowy oraz wartość ekonomiczną kapitału. W ramach tych scenariuszy utrzymywane są wewnętrzne limity, których utylizacja mierzona jest codziennie. Wykorzystanie limitu zmiany wartości ekonomicznej kapitału przy przesunięciu równoległym krzywych procentowych o +/- 200 p.b. oraz przesunięciach nierównoległych przy scenariuszach +/- 100/400 p.b. (w tenorach 1M/10Y, pomiędzy nimi interpolacja liniowa przesunięcia), przedstawia tabela:

Scenariusz (1M/10Y)

Zmiana wartości ekonomicznej kapitału

 

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

+400 / +100

234

(170)

+100 / +400

31

(76)

+200 / +200

106

(99)

- 200 / - 200

(109)

79

- 100 / - 400

(45)

65

- 400 / - 100

(108)

78

8.5.2.2 Ryzyko walutowe

Ekspozycja na ryzyko walutowe

Aktywa wg walut

31 grudnia 2016

 

PLN

EUR

USD

CZK

GBP

HUF

RON

Pozostałe

Razem

Aktywa utrzymywane do terminu wymagalności

16 790

507

17

-

-

-

-

32

17 346

Rządowe

16 687

381

17

-

-

-

-

32

17 117

Pozostałe

103

126

-

-

-

-

-

-

229

Aktywa dostępne do sprzedaży

10 832

618

176

-

6

-

-

3

11 635

Instrumenty kapitałowe

275

142

-

-

-

-

-

-

417

Dłużne papiery wartościowe

10 557

476

176

-

6

-

-

3

11 218

Rządowe

7 344

452

176

-

6

-

-

3

7 981

Pozostałe

3 213

24

-

-

-

-

-

-

3 237

Aktywa wyceniane w wartości godziwej zakwalifikowane do tej kategorii w momencie pierwszego rozpoznania

12 282

807

780

175

-

178

153

104

14 479

Instrumenty kapitałowe

2 639

229

35

17

-

10

-

21

2 951

Dłużne papiery wartościowe

9 643

578

745

158

-

168

153

83

11 528

Rządowe

9 618

532

742

158

-

168

153

66

11 437

Pozostałe

25

46

3

-

-

-

-

17

91

Aktywa przeznaczone do obrotu

5 301

987

540

212

9

94

84

176

7 403

Instrumenty kapitałowe

3 724

211

94

-

-

13

24

-

4 066

Dłużne papiery wartościowe

1 241

582

349

188

-

14

58

24

2 456

Rządowe

1 168

582

349

188

-

14

58

24

2 383

Pozostałe

73

-

-

-

-

-

-

-

73

Instrumenty pochodne

336

194

97

24

9

67

2

152

881

Pochodne instrumenty zabezpieczające

72

-

-

-

-

-

-

-

72

Pożyczki

47 610

5 192

578

491

202

-

-

292

54 365

Dłużne papiery wartościowe

2 421

-

40

-

-

-

-

2

2 463

Rządowe

-

-

-

-

-

-

-

2

2

Pozostałe

2 421

-

40

-

-

-

-

-

2 461

Pozostałe, w tym:

45 189

5 192

538

491

202

-

-

290

51 902

- należności od klientów z tytułu kredytów

39 531

4 823

232

-

202

-

-

241 1)

45 029

- transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży

2 880

-

-

-

-

-

-

-

2 880

- lokaty terminowe w instytucjach kredytowych

1 238

231

276

491

-

-

-

49

2 285

- pożyczki

1 540

138

30

-

-

-

-

-

1 708

Należności

4 454

828

377

-

-

-

-

44

5 703

Środki pieniężne i ekwiwalenty środków pieniężnych

725

1 616

230

131

97

12

1

161 2)

2 973

Aktywa, razem

98 066

10 555

2 698

1 009 

314

284

238

812

113 976

1) w tym 228 mln zł denominowane we frankach szwajcarskich.

2) w tym m. in. 30 mln zł denominowane we frankach szwajcarskich, 29 mln zł denominowane w koronie szwedzkiej, 23 mln zł denominowane w dolarze kanadyjskim, 22 mln zł denominowane w koronie norweskiej.

Aktywa wg walut (przekształcone)

31 grudnia 2015

 

PLN

EUR

USD

CZK

HUF

RON

Pozostałe

Razem

Aktywa utrzymywane do terminu wymagalności

16 965

399

-

-

-

-

6

17 370

Rządowe

16 863

282

-

-

-

-

6

17 151

Pozostałe

102

117

-

-

-

-

-

219

Aktywa dostępne do sprzedaży

6 195

1 495

47

-

-

-

8

7 745

Instrumenty kapitałowe

494

105

-

-

-

-

-

599

Dłużne papiery wartościowe

5 701

1 390

47

-

-

-

8

7 146

Rządowe

5 091

1 172

47

-

-

-

8

6 318

Pozostałe

610

218

-

-

-

-

-

828

Aktywa wyceniane w wartości godziwej zakwalifikowane do tej kategorii w momencie pierwszego rozpoznania

12 128

506

303

122

76

79

31

13 245

Instrumenty kapitałowe

2 190

127

49

17

1

-

-

2 384

Dłużne papiery wartościowe

9 938

379

254

105

75

79

31

10 861

Rządowe

9 910

198

253

105

75

79

11

10 631

Pozostałe

28

181

1

-

-

-

20

230

Aktywa przeznaczone do obrotu

5 806

813

347

47

162

16

212

7 403

Instrumenty kapitałowe

3 764

153

117

2

28

14

-

4 078

Dłużne papiery wartościowe

1 536

574

160

-

82

-

-

2 352

Rządowe

1 462

574

160

-

82

-

-

2 278

Pozostałe

74

-

-

-

-

-

-

74

Instrumenty pochodne

506

86

70

45

52

2

212 1)

973

Pochodne instrumenty zabezpieczające

140

-

-

-

-

-

-

140

Pożyczki

38 101

4 468

221

103

-

-

433

43 326

Dłużne papiery wartościowe

2 724

-

2

-

-

-

5

2 731

Rządowe

-

-

2

-

-

-

5

7

Pozostałe

2 724

-

-

-

-

-

-

2 724

Pozostałe, w tym:

35 377

4 468

219

103

-

-

428

40 595

- należności od klientów z tytułu kredytów

26 431

3 424

79

-

-

-

320 2)

30 254

- transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży

3 133

-

-

-

-

-

-

3 133

- lokaty terminowe w instytucjach kredytowych

4 035

897

136

103

-

-

108 3)

5 279

- pożyczki

1 778

147

4

-

-

-

-

1 929

Należności

2 664

412

228

-

-

-

34

3 338

Środki pieniężne i ekwiwalenty środków pieniężnych

1 799

229

118

-

1

1

292

2 440

Aktywa, razem

83 798

8 322

1 264

272

239

96

1 016

95 007

1) w tym 156 mln zł denominowane w realach brazylijskich.

2) w tym 196 mln zł denominowane we frankach szwajcarskich oraz 127 mln zł denominowane w funtach brytyjskich.

3) w tym m. in. hrywna ukraińska, korona norweska.

Zobowiązania wg walut na 31 grudnia 2016 roku

PLN

EUR

USD

GBP

HUF

CZK

Pozostałe

Razem

Zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej

2 760

146

192

8

46

25

137

3 314

Instrumenty pochodne przeznaczone do obrotu

314

120

131

8

46

25

137

781

Instrumenty pochodne stanowiące zabezpieczenie przepływów pieniężnych

-

6

-

-

-

-

-

6

Zobowiązania z tytułu pożyczek papierów wartościowych (krótka sprzedaż)

573

20

61

-

-

-

-

654

Kontrakty inwestycyjne na rachunek i ryzyko klienta (unit-linked)

329

-

-

-

-

-

-

329

Zobowiązania wobec uczestników konsolidowanych funduszy inwestycyjnych

1 544

-

-

-

-

-

-

1 544

Zobowiązania finansowe wyceniane wg zamortyzowanego kosztu

45 220

8 154

2 376

547

-

-

419

56 716

Zobowiązania wobec banków

435

48

40

-

-

-

-

523

Zobowiązania wobec klientów

43 603

4 336

2 336

547

-

-

419

51 241

Zobowiązania z tytułu własnych dłużnych papierów wartościowych (PZU)

-

3 680

-

-

-

-

-

3 680

Zobowiązania podporządkowane (Alior Bank)

937

90

-

-

-

-

-

1 027

Zobowiązania z tytułu transakcji z przyrzeczeniem odkupu

178

-

-

-

-

-

-

178

Kontrakty inwestycyjne o gwarantowanych i ustalonych warunkach

67

-

-

-

-

-

-

67

Inne zobowiązania

4 454

340

149

8

-

-

46

4 997

Zobowiązania wg walut, razem

52 434

8 640

2 717

563

46

25

602

65 027

Zobowiązania wg walut na 31 grudnia 2015 roku

PLN

EUR

USD

GBP

HUF

Pozostałe

Razem

Zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej

1 713

55

114

-

39

275

2 196

Instrumenty pochodne przeznaczone do obrotu

509

34

83

-

39

275

940

Zobowiązania z tytułu pożyczek papierów wartościowych (krótka sprzedaż)

155

21

31

-

-

-

207

Kontrakty inwestycyjne na rachunek i ryzyko klienta (unit-linked)

393

-

-

-

-

-

393

Zobowiązania wobec uczestników konsolidowanych funduszy inwestycyjnych

656

-

-

-

-

-

656

Zobowiązania finansowe wyceniane wg zamortyzowanego kosztu

34 599

5 939

1 457

289

-

215

42 499

Zobowiązania wobec banków

363

36

191

10

-

-

600

Zobowiązania wobec klientów

29 573

2 323

1 266

279

-

215

33 656

Zobowiązania z tytułu własnych dłużnych papierów wartościowych (PZU)

-

3 537

-

-

-

-

3 537

Zobowiązania podporządkowane (Alior Bank)

716

43

-

-

-

-

759

Zobowiązania z tytułu transakcji z przyrzeczeniem odkupu

3 794

-

-

-

-

-

3 794

Kontrakty inwestycyjne o gwarantowanych i ustalonych warunkach

153

-

-

-

-

-

153

Inne zobowiązania

3 245

195

73

3

20

34

3 570

Zobowiązania wg walut, razem

39 557

6 189

1 644

292

59

524

48 265

W celu zarządzania ryzykiem walutowym Grupa PZU wykorzystuje także instrumenty pochodne, co pozwala m. in na zajęcie wybranej ekspozycji rynkowej w sposób bardziej efektywny niż instrumenty kasowe.

Tabela poniżej prezentuje test wrażliwości portfela aktywów finansowych Grupy PZU (z wyjątkiem aktywów finansowych z działalności bankowej), w odniesieniu do aktywów finansowych, dla których ryzyko ponosi Grupa PZU.

Zmiana wartości portfela

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

 

Wpływ na wynik finansowy netto

Wpływ na kapitał z aktualizacji wyceny

Wpływ na wynik finansowy netto

Wpływ na kapitał z aktualizacji wyceny

wzrost kursów walut obcych wobec PLN o 20%

143

103

89

15

spadek kursów walut obcych wobec PLN o 20%

(143)

(103)

(89)

(15)

W skład aktywów finansowych narażonych na ryzyko kursów walutowych wchodzą transakcje depozytowe oraz dłużne papiery wartościowe, stanowiące zabezpieczenie realizacji wydatków z tytułu rezerw techniczno - ubezpieczeniowych denominowanych w walutach obcych, zaangażowania w instrumenty kapitałowe notowane na giełdach innych niż GPW, jednostki i certyfikaty funduszy inwestycyjnych, zaangażowania w instrumenty pochodne denominowane w walutach obcych oraz aktywa finansowe konsolidowanych zagranicznych spółek ubezpieczeniowych.

Alior Bank w celu pomiaru ryzyka walutowego stosuje model wartości zagrożonej (VaR – Value at Risk), który oznacza potencjalną wartość straty na utrzymywanych pozycjach walutowych związanych ze zmianami kursów walutowych, przy zachowaniu założonego poziomu ufności oraz okresu utrzymania pozycji. Do wyznaczenia VaR Alior Bank stosuje metodę wariancji–kowariancji przy zachowaniu poziomu ufności równego 99%. Wielkość jest ustalana codziennie dla poszczególnych obszarów odpowiedzialnych za podejmowanie i zarządzanie ryzykiem, indywidualnie oraz łącznie. Na 31 grudnia 2016 roku maksymalna strata na posiadanym przez Bank portfelu walutowym (zarządzanym w ramach księgi handlowej), wyznaczona w oparciu o VaR w horyzoncie czasowym 10 dni, mogła wynieść 280 tys. zł (na 31 grudnia 2015 roku: 106 tys. zł), przy zakładanym poziomie ufności 99%.

8.5.2.3 Ryzyko cen akcji

Stopień narażenia na ryzyko

Wartość portfela instrumentów finansowych dostępnych do sprzedaży oraz wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy zaprezentowano odpowiednio w punktach 34.2 oraz 34.3.

Analiza wrażliwości

W tabeli poniżej przedstawiono test wrażliwości portfela aktywów finansowych Grupy PZU (z wyjątkiem aktywów finansowych z działalności bankowej), dla których ryzyko ponosi Grupa PZU.

Zmiana wartości portfela

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

 

Wpływ na wynik finansowy netto

Wpływ na kapitał z aktualizacji wyceny

Wpływ na wynik finansowy netto

Wpływ na kapitał z aktualizacji wyceny

wzrost wyceny notowanych instrumentów kapitałowych o 20%

595

308

545

207

spadek wyceny notowanych instrumentów kapitałowych o 20%

(595)

(308)

(545)

(207)

8.5.2.4 Ryzyko płynności

Źródłem ryzyka płynności finansowej w Grupie PZU jest możliwość wystąpienia trzech rodzajów zdarzeń:

  • niedobór środków płynnych w stosunku do bieżących potrzeb;
  • brak płynności posiadanych instrumentów finansowych;
  • strukturalne niedopasowanie zapadalności aktywów do wymagalności zobowiązań.

Zarządzanie ryzykiem płynności odbywa się w wymiarze krótkoterminowym, średnioterminowym oraz długoterminowym, tj.:

  • płynność krótkoterminowa – utrzymuje się środki w portfelu płynnościowym w wysokości nie większej niż wyznaczony dla nich limit. Ponadto do zarządzania płynnością wykorzystuje się transakcje warunkowe z przyrzeczeniem odkupu;
  • płynność średnioterminowa – utrzymuje się portfele lokat o odpowiedniej płynności finansowej;
  • płynność długoterminowa oraz ryzyko strukturalnego niedopasowania zapadalności aktywów do wymagalności zobowiązań – zarządza się dopasowaniem aktywów do zobowiązań (ALM, ang. Asset Liability Management), czyli dopasowaniem struktury lokat finansowych na pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych do charakteru tych rezerw.

Proces ALM obejmuje również możliwie najlepsze zagwarantowanie zdolności do wypłaty świadczeń i odszkodowań, także w niesprzyjających scenariuszach ekonomicznych. Ryzyko płynności mierzy się poprzez oszacowanie niedoborów środków pieniężnych dla regulowania zobowiązań. Podstawą oszacowania jest zestaw analiz obejmujących m.in. lukę płynności (niedopasowania przepływów netto) oraz analizę rozkładu wydatków z działalności operacyjnej.

Polityka zarządzania ryzykiem płynności w Alior Banku polega na utrzymaniu pozycji płynnościowych tak, aby w każdym momencie możliwe było wypełnienie zobowiązań płatniczych za pomocą dostępnych środków w kasie, wpływów z transakcji o danej dacie zapadalności lub za pomocą sprzedaży zbywalnych aktywów, przy jednoczesnej minimalizacji kosztów utrzymania płynności.

Do zarządzania płynnością Alior Banku wykorzystuje się współczynniki i powiązane z nimi limity następujących rodzajów płynności:

  • płynność płatnicza – zdolność do finansowania aktywów i terminowego wykonania zobowiązań w toku normalnej działalności lub w innych warunkach, które można przewidzieć, bez konieczności poniesienia straty. W ramach zarządzania płynnością płatniczą szczególny nacisk kładzie się na analizę płynności natychmiastowej oraz bieżącej (do 7 dni);
  • płynność krótkoterminowa – zdolność wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie 30 kolejnych dni;
  • płynność średnioterminowa – zdolność wykonania wszystkich zobowiązań w terminie zapadalności od 1 do 12 miesięcy;
  • płynność długoterminowa – monitorowanie możliwości wykonania wszystkich zobowiązań pieniężnych w terminie płatności przypadającym w okresie dłuższym niż 12 miesięcy.

W ramach zarządzania ryzykiem płynności dokonuje się również analizy profilu zapadalności/wymagalności w dłuższym terminie, zależnej w dużym stopniu od przyjętych założeń w zakresie kształtowania się przyszłych przepływów gotówkowych związanych z pozycjami aktywów i pasywów. Założenia uwzględniają:

  • stabilność pasywów o nieokreślonych terminach wymagalności (np. rachunki bieżące, zerwania i odnowienia depozytów, poziom ich koncentracji);
  • możliwość skrócenia terminu zapadalności określonych pozycji aktywów (np. kredyty hipoteczne z możliwością wcześniejszej spłaty);
  • możliwość zbycia pozycji aktywów (portfel płynnościowy).

Ekspozycja na ryzyko

Wartość bilansowa instrumentów dłużnych

wg daty wykupu na 31 grudnia 2016

do 1 roku

1 – 2

lat

2 – 3

lat

3 – 4

lat

4 – 5lat

powyżej

5 lat

Razem

Instrumenty dłużne utrzymywane do terminu wymagalności

2 796

186

1 150

398

464

12 352

17 346

Rządowe

2 771

127

1 069

391

418

12 341

17 117

Pozostałe

25

59

81

7

46

11

229

Instrumenty dłużne dostępne do sprzedaży

4 051

1 708

1 233

1 485

1 644

1 097

11 218

Rządowe

1 434

1 696

897

1 320

1 639

995

7 981

Pozostałe

2 617

12

336

165

5

102

3 237

Instrumenty wyceniane w wartości godziwej zakwalifikowane do tej kategorii w momencie pierwszego rozpoznania

1 305

1 574

855

1 437

2 157

4 200

11 528

Rządowe

1 304

1 554

855

1 436

2 115

4 173

11 437

Pozostałe

1

20

-

1

42

27

91

Instrumenty przeznaczone do obrotu

55

330

326

301

295

1 149

2 456

Rządowe

5

307

326

301

295

1 149

2 383

Pozostałe

50

23

-

-

-

-

73

Pożyczki

21 012

5 039

3 633

4 498

3 307

16 876

54 365

Dłużne papiery wartościowe

714

177

346

27

27

1 172

2 463

Rządowe

1

-

1

-

-

-

2

Pozostałe

713

177

345

27

27

1 172

2 461

Pozostałe, w tym:

20 298

4 862

3 287

4 471

3 280

15 704

51 902

- należności od klientów z tytułu kredytów

15 306

4 732

3 215

3 221

3 226

15 329

45 029

- transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży

2 880

-

-

-

-

-

2 880

- lokaty terminowe w instytucjach kredytowych

2 082

-

22

129

32

20

2 285

- pożyczki

30

130

50

1 121

22

355

1 708

Razem

29 219

8 837

7 197

8 119

7 867

35 674

96 913

Wartość bilansowa instrumentów dłużnych

wg daty wykupu na 31 grudnia 2015 (przekształcone)

do 1 roku

1 – 2

lat

2 – 3

lat

3 – 4

lat

4 – 5lat

powyżej

5 lat

Razem

Instrumenty dłużne utrzymywane do terminu wymagalności

868

2 780

124

1 132

395

12 071

17 370

Rządowe

864

2 756

66

1 052

389

12 024

17 151

Pozostałe

4

24

58

80

6

47

219

Instrumenty dłużne dostępne do sprzedaży

1 023

1 474

1 474

767

864

1 544

7 146

Rządowe

972

1 439

1 396

346

693

1 472

6 318

Pozostałe

51

35

78

421

171

72

828

Instrumenty zakwalifikowane do tej kategorii w momencie pierwszego rozpoznania

2 003

1 167

1 033

1 769

1 330

3 559

10 861

Rządowe

1 884

1 164

1 015

1 763

1 312

3 493

10 631

Pozostałe

119

3

18

6

18

66

230

Instrumenty przeznaczone do obrotu

23

405

430

444

337

713

2 352

Rządowe

23

354

407

444

337

713

2 278

Pozostałe

-

51

23

-

-

-

74

Pożyczki

19 741

3 630

2 422

2 456

2 978

12 099

43 326

Dłużne papiery wartościowe

302

718

208

365

50

1 088

2 731

Rządowe

4

1

-

2

-

-

7

Pozostałe

298

717

208

363

50

1 088

2 724

Pozostałe, w tym:

19 439

2 912

2 214

2 091

2 928

11 011

40 595

- należności od klientów z tytułu kredytów

11 129

2 771

2 048

1 976

1 594

10 736

30 254

- transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży

3 133

-

-

-

-

-

3 133

- lokaty terminowe w instytucjach kredytowych

5 081

-

-

21

126

51

5 279

- pożyczki

96

141

166

94

1 208

224

1 929

Razem

23 658

9 456

5 483

6 568

5 904

29 986

81 055

W poniższej tabeli zaprezentowano przyszłe niezdyskontowane przepływy pieniężne z aktywów i zobowiązań.

Ryzyko płynności

Do 1 roku

1 – 2 lat

2 – 3 lat

3 – 4 lat

4 – 5 lat

5 – 10 lat

Powyżej 10 lat

Razem

Aktywa

39 376

10 532

9 537

9 065

8 332

25 312

16 876

119 030

Środki pieniężne i ekwiwalenty środków pieniężnych

2 973

-

-

-

-

-

-

2 973

Należności

5 429

263

2

1

1

8

-

5 704

Dłużne papiery wartościowe

10 185

5 111

4 998

4 534

4 802

15 893

9 118

54 641

Pożyczki

20 789

5 158

4 537

4 530

3 529

9 411

7 758

53 764

Należności od klientów z tytułu kredytów

15 579

4 877

4 279

3 351

3 386

9 350

7 617

48 439

Transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży

2 881

-

-

-

-

-

-

2 881

Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych

2 115

-

24

140

141

24

-

2 444

Pożyczki

214

281

234

1 039

2

37

141

1 948

Zobowiązania

(55 457)

(5 732)

(5 948)

(1 138)

(1 483)

(3 958)

(20 300)

(94 016)

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

(3 703)

(2 392)

(1 363)

(1 116)

(903)

(3 123)

(20 292)

(32 892)

Zobowiązania finansowe

(48 492)

(3 335)

(4 582)

(19)

(563)

(833)

(8)

(57 832)

Pozostałe zobowiązania

(3 262)

(5)

(3)

(3)

(17)

(2)

(3 292)

Luka

(16 081)

4 800

3 589

7 927

6 849

21 354

(3 424)

25 014

8.5.3 Ryzyko kredytowe i koncentracji

Ryzyko kredytowe to ryzyko straty lub niekorzystnej zmiany sytuacji finansowej wynikające z wahań zdolności kredytowej emitentów papierów wartościowych, kontrahentów i wszelkich dłużników.

Ryzyko kredytowe w Grupie PZU obejmuje:

  • ryzyko spreadu kredytowego – możliwość poniesienia straty z tytułu zmiany wartości aktywów, zobowiązań i instrumentów finansowych spowodowanych zmianą poziomu spreadów kredytowych w odniesieniu do struktury terminowej stóp procentowych papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub wahania ich zmienności;
  • ryzyko niewykonania zobowiązania przez kontrahenta – ryzyko poniesienia straty w związku z niewykonaniem zobowiązań przez kontrahentów i dłużników;
  • ryzyko kredytowe w działalności bankowej – ryzyko kredytowe wynikające z działalności w sektorze bankowym, związane przede wszystkim z niebezpieczeństwem nie wywiązania się dłużnika lub kredytobiorcy ze swoich zobowiązań;
  • ryzyko kredytowe w ubezpieczeniach finansowych – ryzyko kredytowe wynikające z działalności w sektorze ubezpieczeń finansowych, związane przede wszystkim z niebezpieczeństwem nie wywiązania się klienta spółki, dłużnika lub kredytobiorcy z zobowiązań wobec osoby trzeciej; zagrożenie to może wynikać z niepowodzenia w realizacji przedsięwzięcia lub z niekorzystnego wpływu otoczenia gospodarczego.

Ryzyko koncentracji to ryzyko wynikające z braku dywersyfikacji portfela aktywów lub z dużej ekspozycji na ryzyko niewykonania zobowiązania przez pojedynczego emitenta papierów wartościowych lub grupę powiązanych emitentów.

Ekspozycja na ryzyko kredytowe w Grupie PZU wynika bezpośrednio z działalności lokacyjnej, działalności bankowej, działalności w segmencie ubezpieczeń finansowych i gwarancji, a także umów reasekuracji oraz działalności bancassurance. W Grupie PZU wyróżnia się następujące rodzaje ekspozycji na ryzyko kredytowe:

  • ryzyko bankructwa emitenta instrumentów finansowych, w które Grupa PZU inwestuje lub którymi obraca, np. obligacje korporacyjne;
  • ryzyko niewykonania zobowiązania przez kontrahenta np. reasekuracja lub pozagiełdowe instrumenty pochodne oraz działalność bancassurance;
  • ryzyko niewykonania zobowiązania klienta Grupy PZU wobec osoby trzeciej, np. ubezpieczenia wierzytelności pieniężnych, gwarancje ubezpieczeniowe;
  • ryzyko niewykonania zobowiązania klienta wobec Grupy PZU z tytułu zaciągniętych kredytów lub pożyczek (w działalności bankowej).

Działalność bankowa

Ryzyko koncentracji

W cyklach miesięcznych Alior Bank przeprowadza analizę koncentracji bazy depozytowej, która ma na celu wskazanie potencjalnego ryzyka nadmiernego uzależnienia od źródeł finansowania cechujących się zbyt niskim stopniem dywersyfikacji. W celu oszacowania poziomu koncentracji wyznacza się wskaźnik wysokiej koncentracji liczony jako stosunek wartości środków zgromadzonych przez największych depozytariuszy do wartości bazy depozytowej. Na 31 grudnia 2016 roku wskaźnik ten wyniósł 1,70 % (na 31 grudnia 2015 roku: 2,02%), co wskazuje na brak koncentracji.

W celu ograniczenia ryzyka koncentracji Alior Bank dywersyfikuje strukturę bazy depozytowej w podziale na klientów detalicznych, biznesowych, finansowych, instytucji rządowych i samorządowych, monitorując miesięcznie udział poszczególnych grup w całości bazy depozytowej.

Zarządzanie ryzykiem koncentracji z tytułu działalności kredytowej dotyczy ryzyk wynikających między innymi z:

  • zaangażowań wobec pojedynczych podmiotów lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie;
  • zaangażowań wobec podmiotów z tej samej branży, sektora gospodarczego, prowadzących taką samą działalność lub prowadzących obrót podobnymi towarami;
  • zaangażowań wobec podmiotów z tego samego województwa oraz poszczególnych krajów bądź ich grup;
  • zaangażowań zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczenia lub zabezpieczonych przez tego samego dostawcę zabezpieczenia (w tym ryzyka wynikającego z zabezpieczenia na papierach wartościowych o podobnej charakterystyce);
  • zaangażowań w tej samej walucie;
  • zaangażowań wobec podmiotów, o których mowa w art. 71 Prawa bankowego;
  • metryki produktu;
  • segmentu klienta;
  • kanału dystrybucji;
  • ofert specjalnych i promocji;
  • koncentracji wewnętrznej.

W celu zapobiegania niekorzystnym zdarzeniom wynikającym z nadmiernej koncentracji ryzyko koncentracji ogranicza się, ustanawiając limity i stosując normy koncentracji wynikające zarówno z przepisów zewnętrznych, jak i przyjętych wewnętrznie. Należą do nich m. in.:

  • zasady identyfikacji obszarów wystąpienia ryzyka koncentracji z tytułu działalności kredytowej;
  • proces ustalania i aktualizowania wysokości limitów;
  • proces zarządzania limitami wraz z ustaleniem sposobu postępowania w przypadku przekroczenia dozwolonego poziomu limitu;
  • proces monitorowania ryzyka koncentracji;
  • kontrolę procesu zarządzania ryzykiem koncentracji.

Poniższa tabela prezentuje koncentrację branżową zaangażowań bilansowych i pozabilansowych Alior Banku według sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) uwzględniającą:

  • kwotę kredytu (zaangażowanie bilansowe oraz pozabilansowe bez odsetek i opłat oraz uwzględniania odpisów) pomniejszoną o wniesione kaucje pieniężne;
  • nieautoryzowane debety na rachunkach bieżących;
  • limity skarbowe pomniejszone o wniesione kaucje, z uwzględnieniem papierów dłużnych, których emitentem jest podmiot z danej sekcji.

Nazwa sekcji według PKD 31 grudnia 2016 31 grudnia 2015
Przetwórstwo przemysłowe 6 877 4 276
Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, w tym motocykli 5 932 3 433
Budownictwo 5 223 3 708
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 4 730 3 380
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 2 115 1 890
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 1 865 1 179
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 1 697 1 568
Pozostałe 5 724 3 696
Razem 34 163 23 130

W procesie ustalenia i aktualizacji limitów koncentracji bierze się pod uwagę:

  • informacje o poziomie ryzyka kredytowego limitowanych segmentów portfela i ich wpływie na realizację założeń apetytu na ryzyko w zakresie jakości portfela kredytowego i pozycji kapitałowej;
  • wrażliwość limitowanych segmentów portfela na zmiany w otoczeniu makroekonomicznym ocenianą w ramach cyklicznie przeprowadzanych testów warunków skrajnych;
  • wiarygodne informacje ekonomiczne i rynkowe dotyczące każdego z obszarów koncentracji zaangażowań, w szczególności wskaźniki makroekonomiczne, branżowe, informacje dotyczące trendów gospodarczych, z uwzględnieniem projekcji wysokości stóp procentowych, kursów wymiany, analizy ryzyka politycznego, ratingi rządów oraz instytucji finansowych;
  • wiarygodne informacje na temat sytuacji ekonomicznej podmiotów, branż, gałęzi, sektorów gospodarki, informacji ogólnogospodarczych, w tym o sytuacji gospodarczej i politycznej krajów, oraz inne informacje potrzebne do oceny występującego w Banku ryzyka koncentracji;
  • interakcje między różnymi rodzajami ryzyka, tj.: ryzykiem kredytowym, rynkowym, płynności i operacyjnym.

Analizy ryzyka dokonuje się w ujęciu indywidualnym i portfelowym. Podejmowane działania prowadzą do:

  • minimalizacji poziomu ryzyka kredytowego pojedynczego kredytu przy założonym poziomie zwrotu;
  • redukcji łącznego ryzyka kredytowego wynikającego z posiadania określonego portfela kredytowego.

W ramach minimalizacji poziomu ryzyka pojedynczego zaangażowania każdorazowo przy udzielaniu kredytu lub innego produktu kredytowego ocenia się:

  • wiarygodność oraz zdolność kredytową z uwzględnieniem m.in. szczegółowej analizy źródła spłaty ekspozycji;
  • zabezpieczenia, w tym weryfikuje się ich stan formalno-prawny oraz ekonomiczny, z uwzględnieniem m. in. adekwatności LTV (ang. loan to value).

W celu wzmocnienia kontroli ryzyka indywidualnych ekspozycji, cyklicznie monitoruje się klientów, podejmując stosowne działania w przypadku zidentyfikowania czynników podwyższonego ryzyka.

W zakresie minimalizacji poziomu ryzyka kredytowego wynikającego z posiadania określonego portfela:

  • wyznacza i kontroluje limity koncentracji;
  • monitoruje sygnały wczesnego ostrzegania;
  • regularnie monitoruje portfel kredytowy kontrolując istotne parametry ryzyka kredytowego;
  • przeprowadza regularne testy warunków skrajnych.

Ocena ryzyka w procesie kredytowym

Udzielanie produktów kredytowych realizowane jest zgodnie z metodykami kredytowania właściwymi dla segmentu klienta i rodzaju produktu. Ocena zdolności kredytowej klienta poprzedzająca wydanie decyzji o udzieleniu produktu kredytowego przeprowadzana jest z wykorzystaniem systemu wspierającego proces kredytowy, narzędzi: scoringowego lub ratingowego; zewnętrznych informacji (np. bazy CBD DZ, CBD BR, BIK, BIG) i wewnętrznych baz Alior Banku. Udzielanie produktów kredytowych przebiega zgodnie z obowiązującymi procedurami operacyjnymi wskazującymi właściwe czynności wykonywane w procesie kredytowym, odpowiedzialne za nie jednostki oraz wykorzystywane narzędzia.

Decyzje kredytowe zapadają zgodnie z obowiązującym systemem podejmowania decyzji kredytowych (szczeble kompetencyjne dopasowane do poziomu ryzyka związanego z klientem oraz transakcją).

W celu regularnej oceny podejmowanego ryzyka kredytowego oraz mitygowania ewentualnych strat na ekspozycjach kredytowych, w okresie kredytowania monitoruje się sytuację Klienta poprzez identyfikację sygnałów wczesnego ostrzegania oraz okresowe, indywidualne przeglądy ekspozycji kredytowych.

Proces monitoringu kończy się wydaniem rekomendacji dotyczącej strategii dalszej współpracy z klientem.

W celu minimalizacji ryzyka kredytowego ustanawia się zabezpieczenia odpowiednie do ponoszonego ryzyka kredytowego i elastyczne wobec możliwości klienta. Ustanowienie zabezpieczenia nie zwalnia z obowiązku badania zdolności kredytowej klienta.

Zabezpieczenie kredytu ma na celu zapewnienie zwrotu udzielonego kredytu wraz z należnymi odsetkami i kosztami, jeśli kredytobiorca nie ureguluje należności w terminach ustalonych umową kredytu, a działania restrukturyzacyjne nie przyniosą oczekiwanych efektów. Do akceptowanych zabezpieczeń należą m. in.: gwarancje, poręczenia, blokady, zastawy rejestrowe, przewłaszczenia, ubezpieczenia kredytu, weksle i hipoteki. Przedmioty zabezpieczeń są weryfikowane w procesie kredytowym pod kątem prawnej możliwości skutecznego zabezpieczenia oraz ocenia się ich wartość rynkową, jak również wartość możliwą do odzyskania w ewentualnym procesie egzekucji. Zabezpieczenia umożliwiają pomniejszenie wysokości odpisów z tytułu utraty wartości oraz rezerw, a także stosowanie korzystniejszych wag ryzyka na potrzeby obliczania wymogu kapitałowego.

Wartość zabezpieczeń uwzględniania przy ustalaniu odpisów z tytułu utraty wartości dla kredytów detalicznych i biznesowych w 2016 roku wynosiła 1 277 mln zł (w 2015 roku: 994 mln zł). Dla kredytów, dla których nie stwierdzono utraty wartości w 2016 roku wynosiła 15 456 mln zł (w 2015 roku: 13 600 mln zł). Wpływ braku uwzględnienia wartości zabezpieczeń na poziom odpisów z tytułu utraty wartości na 31 grudnia 2016 roku wyniósłby odpowiednio 183 mln zł (na 31 grudnia 2015 roku: 124 mln zł) w przypadku odpisów z tytułu utraty wartości oraz 78 mln zł (na 31 grudnia 2015 roku: 97 mln zł) w przypadku odpisów IBNR.

Scoring i rating kredytowy

Scoring kredytowy jest narzędziem wspierającym decyzje kredytowe dla klientów indywidualnych i mikroprzedsiębiorstw, a rating kredytowy w segmencie małych, średnich i dużych przedsiębiorstw.

Proces monitorowania poprawności funkcjonowania modeli scoringowych i ratingowych prowadzi się regularnie. Jego celem jest stwierdzenie, czy stosowane modele właściwie różnicują ryzyko , a oszacowania parametrów ryzyka właściwie odzwierciedlają odpowiednie aspekty ryzyka. Ponadto, podczas kontroli funkcjonalnych weryfikuje się poprawność zastosowania modeli w procesie kredytowym.

Aktywa finansowe nieprzeterminowane

Klasa ryzyka

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

Należności nieprzeterminowane i bez utraty wartości

 

 

 

Segment detaliczny

 

 

 

Kredyty hipoteczne, pożyczki gotówkowe, Karty kredytowe, Debet w ROR

(1 – klasa najlepsza, 6 – klasa najgorsza)

1

602

700

 

2

604

691

 

3

737

808

 

4

828

887

 

5

48

52

 

6

6

7

Pożyczki, Karty kredytowe, Debet w ROR - proces standardowy

(K1 - klasa najlepsza, K10 - klasa najgorsza)

K1-K2

1 304

769

 

K3-K4

2 638

1 880

 

K5-K6

3 026

2 262

 

K7-K8

895

764

 

K9-K10

36

45

Kredyty hipoteczne

(M1 - klasa najlepsza, M10 - klasa najgorsza)

M1-M2

32

25

 

M3-M4

648

486

 

M5-M6

3 008

2 190

 

M7-M8

2 188

1 553

 

M9-M10

429

288

Brak scoringu

 

1 943

2 152

Razem segment detaliczny

 

18 972

15 559

Segment biznesowy

 

 

 

Produkty długoterminowe, Kredyty samochodowe, Limit w Rachunku Bieżącym

(1 – klasa najlepsza, 5 – klasa najgorsza)

1

1

8

 

2

7

12

 

3

3

16

 

4

3

6

 

5

-

-

Modele dla mikroprzedsiębiorstw na niepełnej księgowości i Modele dla podmiotów na księgach handlowych, dealerów samochodowych oraz deweloperów

(Q01 - klasa najlepsza, Q25 - klasa najgorsza)

Q01-Q05

345

416

 

Q06-Q10

3 099

2 887

 

Q11-Q15

6 554

3 872

 

Q16-Q20

2 938

2 447

 

Q21-Q25

661

261

Brak ratingu

 

1 104

687

Razem klienci biznesowi

 

14 715

10 612

Należności nieprzeterminowane i bez utraty wartości

 

33 687

26 171

Należności nieprzeterminowane z rozpoznaną utratą wartości

 

322

153

Segment detaliczny

 

60

37

Segment biznesowy

 

262

116

Razem należności od klientów nieprzeterminowane

 

34 009

26 324

Monitorowanie ryzyka kredytowego klientów indywidualnych i biznesowych

Stałą ochronę jakości portfela kredytowego zapewnia bieżące monitorowanie terminowej obsługi kredytów oraz okresowe przeglądy sytuacji finansowo-ekonomicznej klientów i wartości przyjętych zabezpieczeń, któremu podlegają wszystkie ekspozycje kredytowe klientów indywidualnych i biznesowych.

Stosowanie praktyk typu forbearance

W procesie restrukturyzacji klienta wykorzystuje się następujące narzędzia:

  • wydłużenie okresu kredytowania, które skutkuje zmniejszeniem wysokości miesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych (maksymalnie do 120 miesięcy dla produktów niezabezpieczonych);
  • udzielenie karencji w spłacie (pełnej raty lub części raty);
  • konsolidacja kilku zobowiązań w Alior Banku, w tym zamiana limitu w rachunku na kredyt spłacany w ratach.

W szczególnie uzasadnionych sytuacjach istnieje możliwość zastosowania innych narzędzi.

W procesie restrukturyzacji klienta biznesowego nie wprowadzono ograniczeń dotyczących form stosowanych praktyk typu forbearance. Z uwagi na specyfikę klientów, najczęściej stosowanymi narzędziami są:

  • porozumienie poprzez zmianę harmonogramu zapadłych ekspozycji;
  • aneks zmniejszający limit w kredytach odnawialnych;
  • aneks zmieniający warunki w zakresie terminu spłaty/wysokości raty lub karencji na kapitał/odsetki.

Monitoring ryzyka związanego z praktykami typu forbearance

W zakresie stosowania narzędzi typu forbearance identyfikuje się następujące ryzyka:

  • ryzyko braku/ustania spłaty;
  • ryzyko utraty zabezpieczeń (w szczególność ruchomości) lub znacznego obniżenia wartości;
  • ryzyko upadłości.

Ryzyka te mityguje się m. in. poprzez analizę klienta, zarówno pod kątem możliwości finansowych, jak i historii współpracy z tym klientem, informacji z wizyt terenowych i innych źródeł. Możliwa jest realizacja zabezpieczeń i istotna w jej wyniku redukcja zaangażowania przed zastosowaniem narzędzi forbearance. Przy zastosowaniu narzędzi forbearance celem jest maksymalne zabezpieczenie ekspozycji (poprzez hipoteki, poręczenia, zastawy).

Ocena utraty wartości dla ekspozycji podlegających praktykom forbearance

Dla ekspozycji podlegających praktykom forbearance przyjmuje się zaostrzone kryteria identyfikacji przesłanek utraty wartości. Poza standardowym katalogiem przesłanek, w odniesieniu do tych ekspozycji stosowane są dodatkowe kryteria, zdefiniowane jako wystąpienie na moment decyzji o udzieleniu klientowi udogodnienia jednej z poniższych sytuacji:

  • opóźnienie powyżej 30 dni;
  • inna przesłanki utraty wartości;
  • ocena analityka o zagrożeniu terminowości obsługi (w przypadku klientów indywidualnych);
  • ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej jako poniżej standardu lub gorszej (w przypadku klientów biznesowych).

Utrata wartości dla tych ekspozycji wyznaczana jest poprzez indywidualną analizę scenariuszową opartą na historycznych zachowaniach podobnych klientów oraz cechach specyficznych danego klienta.

Na dzień objęcia konsolidacją Grupy Alior Banku należności Alior Banku od klientów z tytułu kredytów zostały wycenione do wartości godziwej. Analiza zaangażowań podlegających forbearance przedstawiona w tabeli poniżej została sporządzona w oparciu o wycenę kredytów wg zamortyzowanego kosztu, wynikającą ze skonsolidowanego sprawozdania finansowego Grupy Alior Banku.

Kredyty udzielone klientom podlegające forbearance

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

Segment detaliczny

184

100

bez rozpoznanej utraty wartości

66

50

z rozpoznaną utratą wartości

294

80

IBNR 1)

(1)

-

odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości

(175)

(30)

oceniane metodą indywidualną

-

(17)

oceniane metodą portfelową

(175)

(13)

Segment biznesowy

616

256

bez rozpoznanej utraty wartości

189

132

z rozpoznaną utratą wartości

636

230

IBNR 1)

(2)

-

odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości

(207)

(106)

oceniane metodą indywidualną

(157)

(90)

oceniane metodą portfelową

(50)

(16)

Razem należności netto

800

356

1) Odpis z tytułu utraty wartości utworzony na grupę ekspozycji, służąca pokryciu poniesionych a nie zaraportowanych strat. Tworzona jest dla ekspozycji, dla których nie zidentyfikowano przesłanek utraty wartości, pogrupowanych z zachowaniem zasady homogeniczności względem profilu ryzyka.

Kredyty udzielone klientom podlegające forbearance

31 grudnia 2016

31 grudnia 2015

Z rozpoznaną utratą wartości

547

174

w tym wartość zabezpieczenia

340

125

Bez rozpoznanej utraty wartości

253

182

w tym wartość zabezpieczenia

143

98

nieprzeterminowane

109

85

przeterminowane

144

97

Razem należności netto

800

356

Wzrost wartości kredytów podlegających forbearance w 2016 roku w znacznej mierze związany jest z przejęciem portfela kredytowego Banku BPH w kwocie 308 mln zł.

Działalność inwestycyjna

Zasady zarządzania ryzykiem kredytowym w Grupie PZU wynikającym z działalności inwestycyjnej reguluje szereg dokumentów zatwierdzonych przez Rady Nadzorcze, Zarządy i dedykowane Komitety.

Limity w zakresie ryzyka kredytowego i ryzyka koncentracji ustalają dedykowane Komitety.

Limity dla banków i pozostałych emitentów papierów dłużnych ustala się w odniesieniu do wielkości zaangażowania. Limity mają charakter limitów zaangażowania wobec pojedynczego podmiotu lub grupy kapitałowej (zarówno limity kredytowe, jak i limity koncentracji). Wykorzystanie limitów w zakresie ryzyka kredytowego i ryzyka koncentracji jest monitorowane. Przekroczenie przyznanego limitu oznacza zobowiązanie do przygotowania i przedstawienia planu obniżenia zaangażowania.

W zakresie oceny ryzyka kredytowego danego podmiotu wyznacza się wewnętrzne ratingi kredytowe (podejście do wyznaczania ratingu różni się w zależności od typu podmiotu). Ratingi są oparte na analizie ilościowej oraz jakościowej i stanowią podstawę do wyznaczania limitów. W celu monitorowania jakości kredytowej danych podmiotów ratingi są aktualizowane.

Ekspozycja na ryzyko kredytowe

W tabeli poniżej zaprezentowano ekspozycję na ryzyko kredytowe aktywów obciążonych ryzykiem kredytowym w poszczególnych kategoriach ratingów Fitch (w przypadku braku ratingu agencji Fitch zastosowano rating agencji Standard&Poor`s lub Moody`s). Ekspozycję na ryzyko kredytowe wynikające z transakcji warunkowych przedstawiono jako ekspozycję wobec emitenta papierów przyjętych jako zabezpieczenie.

W zestawieniu nie uwzględniono należności od klientów z tytułu kredytów oraz należności z tytułu umów ubezpieczeniowych. Wynikało to ze znacznego rozproszenia tego portfela aktywów, skutkującego m.in. znacznym udziałem należności od małych podmiotów i osób fizycznych, nie posiadających ratingów.

Aktywa obciążone ryzykiem kredytowym na 31 grudnia 2016

Nota

AAA

AA

A

BBB

BB

Brak ratingu

Aktywa na ryzyko klienta

Razem

Dłużne papiery wartościowe

 

149

5

39 100

2 930

583

1 005

1 239

45 011

- utrzymywane do terminu wymagalności

34.1

-

-

16 991

206

49

100

-

17 346

- dostępne do sprzedaży

34.2

-

5

10 552

297

11

353

-

11 218

- wyceniane w wartości godziwej

34.3

149

-

10 728

1 207

523

138

1 239

13 984

- pożyczki

34.4

-

-

829

1 220

-

414

-

2 463

Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych i transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży

34.4

-

-

4 330

519

-

99

217

5 165

Pozostałe pożyczki

34.4

-

-

33

-

76

1 599

-

1 708

Instrumenty pochodne

34.3

8.5.2

-

10

505

62

-

354

22

9531)

Udział reasekuratorów w rezerwach szkodowych

39

-

304

231

1

-

77

-

613

Należności z tytułu reasekuracji

35

-

25

31

-

-

20

-

76

Razem

 

149

344

44 230

3 512

659

3 154

1 478

53 526

1) w tym 72 mln zł instrumentów pochodnych wykazywanych jako zabezpieczenie przepływów pieniężnych.

Aktywa obciążone ryzykiem kredytowym na 31 grudnia 2015

Nota

AAA

AA

A

BBB

BB

Brak ratingu

Aktywa na ryzyko klienta

Razem

Dłużne papiery wartościowe

 

997

8

33 389

2 930

1 006

596

1 534

40 460

- utrzymywane do terminu wymagalności

34.1

-

-

17 147

138

79

6

-

17 370

- dostępne do sprzedaży

34.2

519

-

5 830

385

94

318

-

7 146

- wyceniane w wartości godziwej

34.3

478

8

10 208

421

531

33

1 534

13 213

- pożyczki

34.4

-

-

204

1 986

302

239

-

2 731

Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych i transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży

34.4

-

-

4 901

2 914

7

499

91

8 412

Pozostałe pożyczki

34.4

-

-

68

-

159

1 702

-

1 929

Instrumenty pochodne

34.3

8.5.2

-

67

763

47

-

236

-

1 113 1)

Udział reasekuratorów w rezerwach szkodowych

39

-

353

310

2

-

93

-

758

Należności z tytułu reasekuracji

35

-

8

22

1

-

18

-

49

Razem

 

997

436

39 453

5 894

1 172

3 144

1 625

52 721

1) w tym 140 mln zł instrumentów pochodnych wykazywanych jako zabezpieczenie przepływów pieniężnych.

W tabeli poniżej przedstawiono współczynniki ryzyka kredytowego wykorzystywane przez Grupę PZU do pomiaru ryzyka kredytowego.

Ratingi Standard&Poor’s

AAA

AA

A

BBB

BB

Brak ratingu 1)

Współczynnik rok 2016

0,72%

0,79%

1,48%

3,89%

13,45%

25,37%

Współczynnik rok 2015

0,74%

0,82%

1,51%

4,06%

13,74%

25,91%

1) W przypadku zaangażowania w pożyczki hipoteczne bez ratingu przyjęto współczynnik w wysokości 2%, co odpowiada współczynnikowi dla najniższego ratingu inwestycyjnego BBB+.

Wielkość ryzyka kredytowego dla aktywów, dla których ryzyko ponosi Grupa PZU na 31 grudnia 2016 roku wynosiła 1 684 mln zł (na 31 grudnia 2015 roku: 1 822 mln zł; a przy zastosowaniu współczynników z 31 grudnia 2016 roku wartość ta wyniosłaby 1 722 mln zł).

Ryzyko związane z ubezpieczeniami o charakterze finansowym (m. in. ubezpieczenia kredytów, ubezpieczenia poręczeń, gwarancje)

Ryzyko kredytowe wynikające z działalności w sektorze ubezpieczeń o charakterze finansowym (głównie kontraktowych, zabezpieczających właściwe wykonanie zobowiązań wynikających z zawartego kontraktu oraz gwarancji celnych) związane jest przede wszystkim z możliwością niewywiązania się klienta ze zobowiązań wobec osoby trzeciej.

W zakresie podejmowanego ryzyka apetyt na ryzyko określa właściwy komitet, zatwierdzając graniczne wartości zaangażowania kredytowego w podziale na ekspozycję, portfel, linie produktowe, jednostki terenowe oraz pojedyncze ryzyko i grupę kapitałową.

Niezależna od funkcji sprzedaży funkcja kontrolna w zakresie monitorowania ryzyka jest ustanowiona na trzech poziomach:

  • poziom I – poziom indywidualny – ocena ryzyka ubezpieczeń finansowych (ang. underwriting);
  • poziom II – poziom portfelowy – analiza zmian wartości ekspozycji, szkodowości portfela oraz analiza koncentracji i zaangażowania w jeden podmiot i grupę kapitałową. Informacje o poziomie ryzyka w portfelu jest przekazywana i agregowana w celu monitorowania całościowej ekspozycji w Grupie PZU;
  • poziom III – właściwy komitet.

Stopień narażenia na ryzyko

Maksymalne narażenie na ryzyko kredytowe wynikające z gwarancji ubezpieczeniowych wyrażone kwotą czynnej odpowiedzialności na 31 grudnia 2016 roku wyniosło 2 957 mln zł (na 31 grudnia 2015 roku: 3 005 mln zł).

Reasekuracja (z perspektywy ryzyka kredytowego reasekuratora) w działalności ubezpieczeniowej

Grupa PZU zawiera umowy reasekuracyjne o charakterze nieproporcjonalnym oraz proporcjonalnym w celu ograniczenia zobowiązań wynikających z podstawowej działalności. Reasekuracja jest obciążona ryzykiem kredytowym związanym z ryzykiem niewykonania zobowiązania przez reasekuratora.

Jakość kredytową reasekuratorów ocenia się na podstawie danych rynkowych, danych pozyskanych ze źródeł zewnętrznych np. ze Standard&Poor’s, a także na podstawie modelu wewnętrznego. Model dzieli reasekuratorów na kilka klas, w zależności od poziomu szacowanego ryzyka. Akceptuje się tylko podmioty o ryzyku niższym niż ustalony punkt odcięcia. Akceptacja nie jest automatyczna, a analizę uzupełnia się o ocenę dokonaną przez brokerów reasekuracyjnych. W ramach monitoringu ryzyka kredytowego ww. ocenę danego podmiotu aktualizuje się raz na kwartał. Dodatkowo wykonuje się testy warunków skrajnych (stress-test).

W poniższych tabelach przedstawiono ryzyko kredytowe reasekuratorów, z którymi współpracowały spółki Grupy PZU.

Reasekurator

Udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych (netto) na 31 grudnia 2016

Rating Standard&Poor's wg stanu na 31 grudnia 2016

Reasekurator 1

69

AA-

Reasekurator 2

65

AA-

Reasekurator 3

56

A+

Reasekurator 4

55

A+

Reasekurator 5

53

brak ratingu

Reasekurator 6

39

AA-

Reasekurator 7

38

AA-

Reasekurator 8

37

AA-

Reasekurator 9

30

AA-

Reasekurator 10

25

A+

Pozostali, w tym: 1)

523

 

Posiadający rating inwestycyjny

445

BBB- lub wyższy

Posiadający rating poniżej inwestycyjnego lub bez ratingu

78

BB+ lub niższy, lub brak ratingu

Razem

990

 

1) W pozycji „Pozostałe” wykazano udziały reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych o mniejszej wartości bilansowej niż dla wymienionych powyżej.

Reasekurator

Udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych (netto) na 31 grudnia 2015

Rating Standard&Poor's wg stanu na 31 grudnia 2015

Reasekurator 4

98

A+

Reasekurator 1

71

AA-

Reasekurator 2

65

AA-

Reasekurator 8

58

AA-

Reasekurator 5

48

brak ratingu

Reasekurator 6

47

AA-

Reasekurator 7

40

AA-

Reasekurator 9

32

AA-

Reasekurator 11

27

AA

Reasekurator 10

23

A+

Pozostali, w tym: 1)

588

 

Posiadający rating inwestycyjny

521

BBB- lub wyższy

Posiadający rating poniżej inwestycyjnego lub bez ratingu

67

BB+ lub niższy, lub brak ratingu

Razem

1 097

 

1) W pozycji „Pozostałe” wykazano udziały reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych o mniejszej wartości bilansowej niż dla wymienionych powyżej.

Ryzyko kontrahenta związane z reasekuracją jest ograniczane poprzez współpracę Grupy PZU z wieloma reasekuratorami o wiarygodnym ratingu kredytowym.

8.5.4 Ryzyko operacyjne

Ryzyko operacyjne to możliwość poniesienia straty wynikającej z niewłaściwych lub błędnych procesów wewnętrznych, działań ludzi, funkcjonowania systemów lub ze zdarzeń zewnętrznych.

Celem zarządzania ryzykiem operacyjnym jest optymalizacja jego poziomu i efektywności operacyjnej w działalności Grupy PZU, prowadząca do ograniczenia strat i kosztów spowodowanych materializacją tego ryzyka oraz zapewnienie adekwatnych i efektywnych mechanizmów kontrolnych. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym odbywa się zgodnie ze zdefiniowanymi wytycznymi uwzględniającymi uwarunkowania, a informacje na temat poziomu ryzyka operacyjnego są okresowo przedkładane właściwym organom wewnętrznym.

8.5.5 Ryzyko braku zgodności

Ryzyko braku zgodności (ang. compliance) to ryzyko poniesienia sankcji prawnych, powstania strat finansowych bądź utraty reputacji lub wiarygodności wskutek niezastosowania się przez spółki Grupy PZU, ich pracowników lub podmioty działające w ich imieniu do przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych standardów postępowania, w tym norm etycznych.

Na podstawie regulacji wewnętrznych wprowadzono podział kompetencji w ramach systemowego i bieżącego zarządzania ryzykiem braku zgodności.

Zarządzanie systemowe polega w szczególności na formułowaniu rozwiązań dotyczących realizacji zasad zarządzania ryzykiem braku zgodności, monitorowaniu procesu zarządzania tym ryzykiem oraz promowaniu i monitorowaniu przestrzegania regulacji wewnętrznych oraz przyjętych standardów postępowania w zakresie zgodności.

Bieżące zarządzanie ryzykiem braku zgodności to identyfikacja, ocena i pomiar oraz dostosowanie do wymogów regulacyjnych.

Facebook Facebook Twitter Twitter Google Plus Google Plus All All